Atlas geographiae biblicae, addita brevi notitia regionum et locorum

Google

This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct

to make the world's books discoverablc onlinc.

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc

publishcr to a library and fmally to you.

Usage guidelines

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.

About Google Book Search

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb

at |http://books.qooqle.com/|

,4

■I

ALOISIUS GRAMATICA

E CONLEGIO DOCTORUM BIBLIOTHECAE AMBROSIANAE

• -•••••• -•!

• •••••".•"-",

• •• •« . ."«^

• ••-''•

• - •■-•••

. - «^

XJl 1 JLi XX O

GEOGRAPHIAE BIBLICAE

ADDITA BREVI NOTITIA REGIONUM ET LOCORUM

EDITIO MINOR

TABULAE

I. — Asia Occidentalis. — Accedunt tabulae minores : Reliquiae Ninive et Babylon.

II. — Aegyptus, Sinai et Chanaan. — Accedit : Aethiopiae adumbratio.

III. — Syxia Septentrionalis quae et Coelesiria dicitur.

IV. — Palaestina physica.

V. — Palaestina tempore Patriarcharum et Regum. — Accedunt tabulae minores : Partitio Pa-

laestinae inter XII Tribus Israel. — Regna luda et Israel.

VI. — Palaestina tempore D. N. I. Ch. et Apostolorum. — Accedunt tabulae minores : Itinera

Palaestinae praecipua. — Lacus Genezareth eiusque vicinia.

VII. — lerusalem antiqua. — Vicinia lerusalem.

VIII. — Imperii Romani pars austro-orientalis.

BERGOMI
EDIDIT " ISTITUTO ITALIANO D'ARTI GRAFICHE „

1921

prjNTBD /iV ITALY

Quum opus, quod inscribitur '^Atlas Geographiae Biblicae „ nihil contineat
contra fidem vel more8,'imprimi potest.

BergomU 4 Martii 1921.

Can. JOSEPHUS PEZZOLl
Censor Ecclesiasticus.

Library

Bergomi^ e *Curia Episcopali, die 5 Martii 1921.

Imprimatur
Can. FLORIDI V. G.

OMNIA lURA VINDICABUNTUR

» • • • i

• . •

• «
• „

• - •

• •

• •'

« • «

«• •

Caput I.

ASIA OCCIDENTALIS

1. PROKMIUM. — 2. ASIAE ANTERIORIS OROGRAPHIA ET HYDROGRAPUIA. — 3. AfMENIA. — 4. MESOPOTAMIA.

5. ASSYRIA. — 6. BABYLONIA ET CHALDAEA. — 7. MEDIA ET PERSIS.

1. Tabula prima illam paitem Asiae occi-
dentalis exprimit, quae extenditur a 30o gradu
longitudinis orientalis Greenwich ad 54 um et
a 24o ad 40 ^ gradum latitudinis borealis, et
resumit totum fere theatrum divinae revela-
tionis et historiae.

Etenim in extremo septentrione describitur
Armenia, quae propter quattuor flumina prin-
cipaliora, quae in ea caput habent, nempe
Euphraten et Tigrim (cf. Gn 2, 14), Phasin et
Araxen, quibuscum comparantilr Phison et
Gehon (ib. 2, 11, 13), visa est a nonnullis prima
sedes generis humani, in eaque situs Paradisi
terrestris quaesitus est *. Montes autem Arme-
niae, et inter eos praesertim Ararat, com-
muniter designantur tamquam locus ubi Arca
Noe post diluvium requievit, et unde coepta
est nova humani generis procreatio (cf. Gn 8,
4 etc).

In meridie autem conspicitur sitifs non modo
urbium Babylon, Arach, Achad et Chalanne
in terra Sennaar (Gn 10, 10), principium regni
Nemrod, et regio ubi confusio linguarum et
dispersio populorum facta est (ib. 11, 1) ; sed
Chaldaea quoque, in qua est Ur = el-Mugheir
'*' terra nativitatis ** Abrahae patris ^* omnium
credentium ** (Rm 4, 11), cuius migratio in
Haran et, mortuo patre, Deoque vocante, in
terram Chanaap, initium est illius eventus, quo
terra Chananaeorum facta est terrapromissionum
et terra sancta per antonomasiam.

Huic autem terrae contermina est Aegyptus,
quae, etsi principium Africae, ab antiquis Asiae
adscribitur, eiusque historia cum historia sacra
intime cohaeret : fuit enim terra ubi Israel
crevit in populum, palaestraque in qua ad ci-
vilem vitam sese praeparavit. .

Regio autem media et orientalis istius Asiae
partis ea est in qua quattuor imperiorum As-
syriorum, Babylonensium, Medo - Persarum et
Graecorum historia evolvitur, quae quidem
historia multifariam populi Dei historiae inte-
rest, non modo quia iis imperiis eorumque

1 luxta alioB ParadiBaB terrefltris quaerendus eet ubi Euphrates
nt Tigris coaleflcentibas in unum efformant Shatt el'*Arab. Gihon
autem et Phiflon dicuntur e contra duo fluenta, in quae ipsum
Shatt «WArab dividitnr antequam ad mare perTeniat.

ducibus non semel Deus usus est tamquam
flagellis et virga ut corriperet et ad meliorem
frugem reduceret populum suum (cf. Is 10, 5
seqq.); sed etiam quia per eadem imperia orbis
universus praeparatus est quasi per gradus ad
novum illum ordinem, qui religionis christianae
promulgationem ac diffusipnem possibilem red-
didit et promovit.

2. Interea, remissa tractatione de ceteris ad
capita peculiaria, hic enucleatius describimus
eam tantum regionem quae orientem et meri-
diem versus extenditur, quamque contra aqui-
lonem cingit Taurus et in duas veluti partes
dividit Zagrus mons, qui protenditur in meri-
diem vergens ad solis ortum et cuius pars an-
terior, qua connectitur cum Tauro et Caucaso,
Choatras, pars vero posterior, qua parte attingit
Persidem, Parachbatras appellatur.

£x Tauro autem et ex monte Zagro defluunt
praecipua flumina, quae universam regionem
irrigant et fecundant, et tributaria sunt vel
maris CaspAi seu Hyrcani vel sinus Persici.

Inter priores ab antiquis scriptoribus reco-
luntur :

a) Araxes ortum habens in Armenia non
longe a fontibus Euphratis. In primo suo tractu
vogatus est etiam Phasis (Xenophons, Anabasis,
rV, 6, 4), in extremo vero, postquam alluit
Mantianam regionem, coniungitur cum Cyro
flumine quod est nobilissimum ex his quae de
Caucaso ad mare Caspium properant.

b) Amardus, qui oritur in montibus Mediae
Atropatenes, et Amardorum, a quibus nomen
accipit, regionem irrigat.

In sinum Persicum vero decurrunt Euphra-
tes et Tigris, praestantissima totius Orientis
flumina.

Euphrates ** magnus fluvius ** (Gn 15, 18 etc.)
vel simpliciter " fluvius ** (Gn 31, 21 etc.)
dictus, ortum habet in montibus Armeniae, ubi,
prope Melitenem ** caput Armeniae minoris *\
coalescentibus in unum Euphrate occidentali =
Kara-su et Euphrate orientali vel Arsania (Pli-
nius, H. N. V, 24) = Murad-su, crescit iii
magnum flumen. Sic effbrmatus perrumpit Tau-
rum montem et viam sibi pandit versus meri-

550722

— 4 —

diem primum ^ou^Sfttom «t^; t|io8ti ^cepttim a
dextero latei^b' iHlfla^]^<Qi^.^a^il!^r, ^Sa^^m an-
tiq^uorum, Apameam, Charcamis (Is 10, 9) =
Gerabis, Bethamnarim, Barbalissum alluit. Tunc
vergit ad orientem, et augetur prope Nice-
phorium, Balicha et prope Circesium Chabora.
Properat deinde versus Babylon, irrigat Chal-
daeam et haud longe a vico Qorna coniungitur
^ cum Tigride efformans Shatt el-'Arah, quo
mediante in sinum Persicum effunditur.

Tigris, ^ ita appellant Medi sagittam „ (Plin.
H. N. VI, 27) ex concitato cursu nomen habet :
dicitur autem in libris sacris "" fluvius magnus **
(Dn 10, 4) et exsilit prope lacum Golgiuk ex
montibus Armeniae non longe ab Euphratis
orientalis cataractis. Efformatur autem unione
Digle seu Schatt cum Batman-su = Nymphius
(Procopius, B, P. I, 8, 21), et primo dirigitur
versus ortum solis, donec,accepto novo adfluente
Centrite seu Tigri orientali = Botan-su, qui
etiam per torrentem Bitlis aquas coUigit regionis
australis Tospitis lacus, descendit in meridiem
vergentem ad solis ortum, augeturque pluribus
et abundantissimis adfluentibus ex latere sinistro.
Principaliora sunt :

Zabatus magnus = Zarb el-kebir^ seu Lycus.
In huius valle via erat, quae per Mediae portas
(Strabo, XI, 13, 8) vel Zagri portas (Ptolem. VI,
2, 7) ab Assyria eiusque urbe regia Ninive, in
Mediam magnam ducebat.

Zabatus minor =: Zarb saghir.

Physcus = Adhim.

Gyndes seu Dialas = Diyala.

In extremo suo cursu autem, antequam coa-
lescat cum Euphrate, per canales quosdam,
quibuscum aliquando cum illo coniungebatur,
aquarum suarum partem distribuit ad irrigan-
dam Chaldaeorum terram.

Liber Ecclesiastici (24, 35) innnit Tigridis
inundationibus, quae cum inundationibus £u-
phratis conveniebant, scilicet *' in diebus no-
vorum **, a mense nempe Martio ad Maium.

Praeter haec flumina notanda sunt etiam
Choaspes = Kercha et Ulai (Dn 8, 2, 16),
seu Eulaeus aut Pasitigris antiquorum = Ka-
run. Sunt flumina Susianae, iuxta quae urbs
Susa aedificata est. Antiquitus directe in sinum
Persicum descendebant, nunc vero tributaria
sunt Shatt eWArab.

Regio.autem sic breviter descripta complec-
titur Armeniam, Mesopotamiam, Assyriam, Ba-
byloniam et Chaldaeam, necnon Mediam et
Persidem, de quibus breviter.

3. Armenia regio est illa montana, quae exten-
ditur a 38o ad 46"'» longitudinis orientalis et
a 38o ad gradum 41um latitudinis borealis.
Montes, quibus constituitur, spectant ad systema
orographicum Tauri, qua parte Taurus conter-
minus est cum Caucaso eorumque cacumina
altissima, et quorum apud antiquos scriptores
memoria est, sunt Ararat (5160 m.), quem tra-
ditio designat tamquam montem, ubi arca post

diluvium resedit (Gn 8, 4) ; et Niphates =
Ala dagh (m. 3520), unde nascitur Murad-su
seu Euphrates orientalis.

Praeter flumina Euphraten, Tigrim, et Araxen
quae superius descripta sunt, ad hydrographiam
Armeniae pertinent plures lacus. Praecipui
sunt Lychnitis = Gok ciai^ cuius aquae in
Araxem descendunt, et Thospitis seu lacus Van.

Probabilius in Armenia distinguendae sunt,
iuxta leremiam (51, 27), tres regiones :

Ararat (4 Rg 19, 37), cui comparatur Urartu
inscriptionum cuneiformium et designat fortasse
partem Armeniae septentrionalem versus o-
rientem ;

Menni, quae iuxta recentiores circa lacum
Mantianum sita erat, nempe in parte meridiana
versus occasum solis;

Aschenez autem, cui, iuxta Gn 10, 3, erat
frater Thogorma, et quae videtur quaerenda
in occidentali parte Armeniae.

4. MesopotaMIA, quasi terra in medio flumi-
num, est, iuxta LXX interpretes, unum et idem
cum "" Aram naharaim ** nempe Syria duorum
fluminum, et designat regionem quae hodie
el'Gezire vocatur quaeque circumscribitur Tigri
et Euphrate : ad orientem vero finiebatur tractu
quo duo flumina maxime conveniunt et qui
tempore Persarum muro Medico coniunctus est.

Distinguitur in Mesopotamiam septentriona-
lem, quae, a Strabone (XVI, 1, 23) Parorea
dicta, attingit in aquilonarem partem montes
Armeniae et extenditur usque ad eorum extre-
mas propagines, ad Masium nempe, ad montes
Edessenos et ad montes Singarae. Abundat aquis
et est valde nemorosa, et cerealium ferax. Me-
sopotamia vero meridionalis, etsi propter inun-
dationes Tigris et Euphratis cerealium culturae
non refragans, est praesertim pascuis pecorum
et armentorum aptissima. Duo flumina princi-
paliora ipsius intersecant planitiem :

Belias vel Belechas vel Balissus (Plutarchus,
Crassus, 23) qui nascitur in montibus Osrhoenes
et in Euphratem adfluit prope Callinicum seu
Nicephorium.

Chaboras (Plin. Hist. N. XXX, 3) seu Habor
(4 Rg 17, 6) vel Abronas (Jdt. 2, 14), cui
adiacet provinciam Gozan, in quam reges As-
syriae captivos Israelitas abduxerant (4 Rg 17,
6 ; 18, 11) et qui montis Masii etiam per Myg-
donium et Saoccoram (Ptol. V, 18, 3) seu Ma-
scam (Xenoph. Anab. I, 5, 4) coUigit aquas.
In Euphratem descendit prope Circesium.

Urbs antiquissima Mesopotamiae est Haran
seu Charrhae, in qua habitavit Abram (Gn 11,
31, 32) et a fratre ipsius urbs Nachor vocata
est (Gn 24, 10). Memoria quoque dignae sunt
Bathnae, Circesium ad confluentiam Chaboras
cum Euphrate et, iuxta nonnuUos interpretes,
Carchemis in sacris libris appellata, Nisibis
seu Antiochia Mygdoniae, Singara etc.

5. AssYRLA prout stricto sensu accipitur,nempe
distincta a Babylonia et Mesopotamia aliisque

finitimis regionibus, in occidente Tigri flumine
vel potius collibus qui lateri dextero fluminis
imminent, finiebatur, in septentrione montibus
Armeniae, in meridie Babylonia et Chaldaea,
in oriente vero monte Zagro, eoque a Media di-
videbatur.

Regio a Rabsace duce regis Sennacherib ita
describitur : " terra quae similis est terrae
(Chanaan), terra fructifera et fertilis vini, terra
panis et vinearum, terra olivarum et olei et
mellis ** (4 Rg 18, 22) ; immo ipsi Palaestinae
praestabat et aeris temperie et abundantia
aquarum, quae vel annuis inundationibus flu-
viorum vel per canales et aquaeductus distri-
butae in valles et planities, mirabiliter defectui
pluviarum, quae, exceptis hibernis mensibus,
reliquo anno desiderantur, supplentes, maxime
cuhurae agrorum et soli fecunditati favebant.

Urbes nobilissimae Assyriae fuerunt Assur
(Gn 10, 11) = qalat Sherkat ad ripam occi-
dentalem Tigridis meridiem versus a Ninive.

Ninive, post Assur et Chale caput regnuin
Assyriae, in latere sinistro Tigris et ad conflu-
entiam Khauser-ciai. Aedificata est, iuxta Gene-
sim(10, 11), a Nemrod, iuxta auctores veteres, a
Nino. Tumulus, qui aliquando fuit sedes ci>
vitatis habens superficiem quasi 10 km^, for-
mam praefert quasi quadrilateram et dividitur
Khauser-ciai in duas partes : pars aquilonaris
vicum Kuiungik sustinet, pars vero meridionalis
Neby lunes. Quia vero a lona (4, 11) dicitur
" civitas magna itinere trium dierum ", cre-
dendum est nomine Ninive vocari totam etiam
regionem, quae extenditur a Chorsabad = Dur
Sarrukin, quam sibi aedificavit Sargon rex,
usque ad confluentiam Zabatus magni, ipsamque
comprehendisse urbes Chale vel Calach = Nim-
roud haud longe a confluenti Tigris et Zab
maioris, Resem = Selamiie (?) paulo ad septen-
trionem Chale, et Rehoboth Ir (Vulg. plateas
civitatis), de quibus in Gn 10, 11, 12, sermo
est, necnon aliae civitates minores, quarum
ruinae adhuc supersunt.

6. Babylonia et Chaldaea. — Babylonia vel
Babylon vel Babel tum urbem, tum regionem,
tum regnum seu imperium babylonicum de-
notat. Regio autem Babylonia latius patebat
quam " provincia Babylonis " (Dn 2, 48 sgg.),
et alio nomine vocata est " terra Chaldaeorum "
(Is 23, 13 etc.) aut simpliciter Chaldaea (Jr.
50, 10 etc). Extendebatur lautem inter cursum
inferiorem duorum fluminum Euphratis et Ti-
gris, nempe a 44o ad 48"™ gradum longitudinis
orientalis et a 30o ad 34"°» gradum latitudinis
borealis, habuitque versus aquilonem Mesopo-
tamiam et Assyriam, versus ortum solis Elam
et Susianam; versus occidentem desertum Sy-
riacum. In parte autem septentrionali Achad,
in australi parte Sumer aliquando vocata est.

Regio est plana eamque alluebant innumeri
canales ab Euphrate et Tigri hinc inde deducti,
qui tantam fertilitatem solo contulerant ut regio

merito diceretur *^ ager totius Orientis fertilis-
simus ^ (Plinius, Hist. N* VI, 30), ibique, iuxta
Herodotum (I, 193), frumentum ducentesimum
et trecentesimum fructum attulerit.

Cdnales, quos sacrae Litterae ** flumina Ba-
bylonis " (Ps 136, 1) vocant, et inter quos
commemorantur Chobar (£z 1, 1, 3 etc.) et
fortasse Ahava, alii fuerunt artificiales alii na-
turales : inter hos praecipuus est Hindije qui
ab Euphrate oritur, non longe a Babylone, et
effbrmata palud^ Negef, late difiVinditur in
Chaldaeam (cf. Strabonem, XVI, 4, 1).

Urbes vetustissimae, quarum situm tumuli ex
planitie eminentes testantur et quarum histo-
riam Scriptura et monumenta cuneiformia nar-
rant, praeter urbes tetrapolim Nemrod in terra
Sennaar constituentes (Gn 10, 10), nempe Ba-
bylon, Arach = Warka, Achad, canali nahr
Agade a Sippara separata, et Chalanne= Zer-
ghul ad ripam shatt el-Hai, sunt : Cutha =
Tell Ibrahim, unde coloni adducti sunt in Sa-
mariam (4 Rg 17, 24) ; Ur Chaldaeorum =
el-Mugheir, ex qua migravit Thare cum Abram
et Lot (Gn 11, 28, 31) ; Sippar =:Abu Habba^
Nippur = Nijfer, Sirpula = Tello, necnon
Larsa seu Ellasar = Senkere, unde erat Arioch,
qui cum regibus Sennaar, Elam et Guti Penta-
polim Palaestinensem aggressus est (Gn 14, 1).
Principalissima autem et nobilissima fuit urbs
Babylon ex utraque parte Euphratis sita circa
locum ubi nunc vicus Hille exstat. Muri altis-
simi et latissimi (cf. Jr 51, 13, 58) quadrum
formabant,cuiu8latus exteriuserat 120 stadiorum,
circuitus autem totius civitatis longitudine 480
stadiorum erat. Templis et aedificiis erat in-
signis fuitque urbs sacra et caput imperii Chal-
daeorum.

7. Media et Persis. — Media contermina est
versus septentrionem cum Mari Caspio vel po-
tius cum montibus Elburs, inter quos eminet
lasonius mons (m. 5700) ; versus orientem cum
Parthia et Carmania, versus meridiem cum Ga-
biana Persidis provincia, versus occasum solis
cum monte Zagro qui illam separat ab Armenia
et Assyria. Dividitur in Mediam Magnam et
Mediam Atropatenem. Haec extendebatur in
regione aquilonari, versus solis occasum, circa
lacum Matianum vel Kapautam, et eius urbs
princeps fuit Gazaca, aliter appellata Ecbatana
septentrionalis, de qua sermo est in libro Tobiae
(3, 7 ; 6, 6 etc.) ; Media Magna autem reliquam
regionem complectebatur. In hac notantur Nisaei
campi, regio equis alendis excellens. Notantur
praeterea urbes : Ecbatana (1 Es 6, 2 ; 2 Mc 9, 3)
= Hamadan, caput totius Mediae distans ab
Oronte monte = Elvend stadia duodecim
(Diodor. Sic. II, 13); Rages, domicilium Gabeli
Naphthalitae (Tb 1, 16 etc), a Graecis Europus
a Parthis Arsacia appellata. Distans quingentis
circiter stadiis a Caspiis pylis (Strabo, XI, 13, 6)
dicebatur urbs maxima onmium in Media ; nunc
autem extant ipsius ruinae non longe a Teheran.

— 6 —

Persis extendebatur ad meridiem Mediae, non
solum in ora illius sinus quae ab ea homen
habuit, sed longe maior in mediterranea. Pars
media, nempe quae extenditur inter regionem
litoraneam et desertum Carmaniae est montuosa
et non p rum fertilis, singularique gaudet lim-
piditate et siccitate aeris. Ibi extolluntur montes
maximi Kuh-i-Dina (5200 m.) et G. Bukun
(3230 m.), indeque descendunt praecipua flu-
mina, quae in sinum Persicum properant. Ad
Persidem, qua parte respicit Babyloniam, spectat
provincia Elymais (1 Mc 6, 1) quae temporibus
diversis Aelam (Gn 14, 1 etc.) et Susiana ap-
pellata esse videtur.

Persepolis, de qua legitur in ScripJ:ura (2 Mi*
9, 2), non urbem Persidis praecipuam, sed ali-
quam urbem Persarum designat. In textu enim
parallelo (I Mc 6, 1-4) urbs illa ponitur in
Elymaide in eaque dicitur fuisse templum Na-
neae dicatum quae erat Aelamitarum dea. A-
gitur proinde de Susa urbe, de qua et de ipsius
arce frequentissimus sermo est in Libris sacris
(2 Es I, I ; Dn 8, 2 ; Est 2, 5 ; 8, 15 etc), et
quae cum Persepoli et Ecbatana urbis regiae
honorem tempore Persarum obtinuit.

Caput II.

AEGYPTUS, SINAI ET CHANAAN

1. LIMITES ET CONDITIO PHYSICA. — 2. DIVISIONES. — 3. TERRA GESSEN.

5. AETHIOPIA. — 6. EXODUS HEBRAEORUM.

4. SINAI PAENINSULA.

I

If^ I. Aegyptus, apud H braeos Misraim appellata
vel ex nomine filii Cham (Gn 10, 6), unde
etiam terra Cham in Psalmis (104, 23, 27 ; 105,
22) dicitur, vel ex forma duali verbi Masor ;
in monumentis vero hieroglyphicis Kam^t
== niger) ex nigra fortasse humo nomen accepit.

st autem regio septentrionalis Africae Palae-
stinae, Lybiae et Aethiopiae contermina, anti-
quitate, artibus, et scientiis nobilissima. Exten-
debatur, iuxta Ezechielem prophetam (29, 10
hebr.), " a Migdol usque ad Syenem et usque
ad terminos Aethiopiae ** nempe a Magdalo
urbe, quae in aquilonari plaga est posita versus
orientem, et a Pelusio 12 milia passuum distans
(cf. Antonini, Itinerarium edit. Wesseling, p. 171),
usque ad primam Nili cataractam.

Praeter vallem inferiorem et aestuarium Nili,
in orientali plaga desertum arabicum usque ad
mare Rubrum seu Elrythraeum, et ad regionem
Trogloditarum (cf. 2 Par 12, 3 hebr.) necnon
ad w. el-Arish^ qua dividitur a Palaestina, com-
plectebatur ; versus occasum solis autem partem
illam deserti lybici complectitur, quae includit
tres praestantissimas Aegypti oases, nempe
maiorem et minorem, et eam quae est prope
oraculum Ammonis (cf. Strabo, XVII, 1, 5, 42).

Aegyptus merito ab Herodoto (2, 5) ^ donum
fluminis ** appellatur : quod quidem variis ex
causis adfirmari potest : primo quia Nilus facilis
et expedita via est negotiationibus et commer-
ciis ; secundo quia flumen potum optimum
et, propter abundantiam et excellentiam pi-
scium,qui in eo sunt, cibum sanum et appetibilem
incolis praebet; tertio quia aquae fluminis,
per frequentissimos canales et fossas et sub-
terraneos meatus et per altissimos aggeres

etiam longissime deductae, universam regionem
alluunt et irrigant, supplentque pluviis, quae
ilHc admodum rarae sunt ; quarto quia limo
aquis ni]iacis aggesto Aegyptus inferior paul-
latim, uti perhibent, efibrmata est, eodemque
limo tamquam materia apta domus maxime
rusticorum aedificantur et vasa domestico usui
necessaria finguntur ; quinto demum quia Nilus
qui " certis diebus, ut ait Plinius (V. 9),
auctu magno per totam spatiatus Aegyptum
fecundus innatat terrae ** materias ubicumque
distribuit, quae mirabiliter conferunt ad soli
fertilitatem. Inundationes autem, de quibus
hic agitur, et quae Aegypto tanti incrementi
sunt, initium habent lunio ad finem vergente.
maximam altitudinem obtinent tempore vin-
demmiae (cf. Ecli 24, 37 LXX), decrescunt vero
mensibus Octobre et Novembre.

Revera feracissimam esse terram Aegypti in
proverbio est, auctores veteres paene universi
celebrant, Scriptura sacra frequentissime prae-
dicat (Gn 12, 10 ; 13, 10 ; 41, 47 ; Dt 11, 10 etc.)
et Hebraei illinc divulsi, ut ad possidendam
terram promissionis pergerent, saepe recordan-
turet lamentantur (Nm 11, 5 etc). Frumentum.
hordeum, fruges omnes, legumina, inter quae
Israelitae commemorant '^cucumeres et pepones,
porrique, caepe et alia (1. c), fabae, fici, vineae
malogranata, linum et byblus seu papyrus sunt
praecipui fructus, quos terra summa largitate
'profert. Animalia ibi communia sunt boves, prae
omnibus cari et sacri, oves, caprae, asini, ca-
meli, canes, equi. Inter aquatiles bestias ali-
quando abundabat crocodilus, pariter et hippo-
potamus, qui sub vocabulo Leviatham et Behe-
moth veluti symbolum Aegypti tradebantur (cf.

7 —

Is 51, 9 ; Ez 29, 3). Item serpentes innumeras Ae-
gyptus alit, ^ quas omnes magnitudine et decore
aspis facile supereminens *^ (Ammianus Mar-
cellinus, 22, 15) est.

2. DivisiONES Aegypti. — Distinguitur a
priscis usque temporibus Aegyptus superior et
inferior, utrarumque limes erat non longe a
Memphi, quae urbs Aegypti inferioris aliquando
metropolis fuit.

Superior igitur, quae vocata est etiam Pha-
thures (Is II, II) et postea Thebais ab urbe
Thebis, quae eius caput fuit, inferiorem val-
iem Nili complectebatur. Praeter Syenem, quae
est haud longe a prima Nili cataracta et,
iuxta Plinium (Hist, N, II, 73), aequo stadio-
rum numero, quinque nempe millibus, distat
ab Alexandria et a Meroe, quae est ^ caput
gentis Aethiopum ^, et praeter Thebas, quas sub
uomine No-Amon recordantur Nahum (3, 8) et
Ezechiel propheta (30, 14-16 hebr.), Scriptura
commemorat Hanes (Is 30, 4), urbem in medio
Aegypto inter Nilum et canalem hahr-Iusuph
positam et a graecis Heracleopolim, ab arabibus
scriptoribus Ahnas appellatam.

Inferior autem Aegyptus a triquetra terrae
figura simili quartae graeci alphabeti litterae,
vocabulo Delta frequenter appellata est, et com-
prehendit territorium, cuius latera circumscri-
bunt brachia fluminis Canopicum et Pelusiacum.
Ad septentrionem enim Mempheos, prope Cer-
oasorum, Nilus scindebatur in tres veluti fluvios
quorum extremi in mare prope Canopum et
Pelusium influebant, medius autem, vocabulo
Phatnicus appellatus, prope Diospolim parvam
mare absorbebatur. Ex his autem, praeter plura
tenuiora, alia brachia maiora separabantur, quae
suum peculiarem ostium in mare habebant,
nempe Bolbiniticum, Sebenniticum, Mendesium
et Taniticum. Ex quibus brachiis Taniticum et
Sebenniticum antequam in mare disperdebantur
efformabant lacus Menzaleh et Burlus, anti-
quitus Buto appellatum, qui cum Mareotide
et lacu Edku in septentrionali Aegypto, et Moe-
ride in Aegypto medio posito, versus Lybiam
in praefectura Arsinoitica, lacus alicuius mo-
menti totius regionis constituunt.

Ad inferiorem Aegyptum praeter Migdol (Es
29, 10 hebr.) et Memphim (Is 19, 13 ; Jr 46,
14, 19; Ez 30, 13, 16; Os 9, 8) spectabant
urbes in sacris litteris commemoratae :

Heliopolis, On, praecipua sedes sacerdotum
(Strabo, XVII, 1, 29) et Putipharis soceris loseph
domicilium (Gn 41, 45, 50 — cf. etiam Jr 43,
13 et Ez. 30, 17), a qua non longe, circa annum
160 a. Ch., fama est Oniam IV erexisse aedem
sacram instar Hierosolymitani templi pro he-
braeis hellenistis qui in Aegyptum versabantur
(cf. Flavius I. Ant, I. XIII, 3, 1-3).

Bubastus (£z 30, 17) = tell el-Basta caput
provinciae quae ea ab urbe vocata est.

Taphnes (Ez 30, 14, 18) = Defenne, urbs
ex praecipuis Aegypti haud longe aPelusioposita.

Alexandria ab Alexandro M. in ora maris
Mediterranei et Mareotidis paludis condita et
per heptastadion cum insula Phari coniuncta,
quae facta est urbs regia tempore Ptolemaeorum
et praecipuum veterum emporium, ad quod uni-
versi orbis naves appellebant (cf. Ac 27, 6 ;
28 11-13) K

Pro Pelusio, bis in Vulgata latina citato
(Ez 30, 15, 16), in textu hebraico legitur Sin et
dicitur " robur Aegypti **. Pelusius autem erat
sane urbs arte et natura munita meritoque
clavis totius terrae habita.

Tanis, quae septem annis post Hebron con-
dita est (cf. Nm 13, 23), urbs erat fortissima
et ex praecipuis Aegypti (cf. Is 19, 11, 13),
immo tempore Ramses II ex urbis regiis fuisse
videtur. In ea enim coram Pharaone Moysem
signa.et portenta patravisse Psalmus 77, 12,
43, insinuat.

De Magdalo et Phihahiroth (Ex 14, 2), Soc-
choth (Ex 12, 37; 13, 20) et Etham (Ex 13, 20)
sermo habendus est inferius.

Recentius novaAegyptidivisioinvaluit, scilicet
in Deltam, in Heptanomidem et Thebaidem
seu in inferiorem, mediam et superiorem (Strabo,
XVII, 1, 3). Delta in meridiem usque Cerca-
sorum ; Heptanomis a Cerc|Sorio usque ad Her-
mopolim magnam, Thebais vero ab Hermopoli
magna usque ad Syenem extendebatur. In una-
quoque autem regione habebahtur plures prae-
fecturae seu vofxot : in Thebaica quidem decem,
in Delta totidem, in intermedia autem sedecim
(Strabo, 1. c). Inter nomos notatu digni sunt
qui Arabiae pertinent, qui scilicet in ea orien-
talis Deltae regione reperiuntur cuius pars
videtiu* fuisse Terra Gessen et cui contermina
est ipsa paeninsula Sinaitica.

3. Terra Gessen, cuius possessio a Pharaone,
losepho impetrante, data est lacobo et filiis eius
(Gn 47, II), quaerenda est in eo tractu orien-
talis Aegypti, qui extenditur ab Heliopolitana
provincia ad Heroopolitanum sinum. Regio est
nunc arenosa et sterilis, aliquando tamen et
pascuis et agris cultis illustris. Canale enim, .
qui usque ad Darium Persarum regem exstitisse
asserit Herodotus (II, 158), tota irrigabatur et fe-
cundabatur. In eaque constructae erant urbes
Phithom et Ramesses " urbes tabemaculonun *%
ut in Vulgata (Ex 1, 11) legitur, revera urbes
munitae, in quibus commeatus, res frumentaria,
aliaque ad bellum gerendum necessaria coUecta
asservabantur. Pithom a LXX interpretibus
Heroonpolis, ab Herodoto (11, 158) Pathumos
dicta, sita erat ubi nunc est tell el-Masquta ;
Ramesses verp in septentrionali plaga erat et,
ut videtur» haud longe a Tani.

4. SiNAi est terra quae per promontorium Po-
sidium = ras Mohammed protenditur in mare
Erythraeum, inter sinus Aelaniticum ad orien-

1 Loci V. T., in quo veniones perperam dant Alexandriam.,
in textu originali liabent No-Amon (Jr 46, 2!i ; Ez 30, 14-16;
Nh 3, 8), idfst Tbebae, nbi idoltim Amon colebatur.

8 —

tem et Heroopolitanum ad occidentem. In sep-
tentrionali plaga duplex est calcareorum mon-
tium series, quarum prima nomen habet g.
er-Raha, altera vero g, et-Tih, et quae ad lacus
Amaros incipientes curvantur aliquatenus versus
meridiem et attingunt extremitatem sinus Ae-
lanitici. Eorum cacumina vix attingunt 1000 m.
et videntur instar marginis vel etiam erismatis
immensi cuiusdam valli, seu altae planitiei,
quae versus aquilonem per gradus descendit
usque ad M editerraneum. Versus austrum autem
. per er-Ramle, arenosam quandam vallem vel pla-
nitiem, g. et-Tih separatur a montibus qui verum
nucleum Sinaiticum efformant : immensique
sunt acervi syenitis, basaltis, marmorisque
porphyretici, quorum declivia omnino praerupta
directo insistunt campis et vallibus angustis
et flexuosis, plerumque nulla arborum vel her-
barum viriditate recreatis. In hoc tractu montano
sese extoUunt g. Serbal (m. 2052), g, Katerine
(2602 m.), g. Musha, cuius summitas (m. 2292),
comunissime designatur tamquam theatrum
theophaniae, ipsiusque vertex septentrionalis,
qui ras Sajsaf (1994 m.) dicitur et qui pla-
nitiei w. er-Racha sublimis incumbit, tamquam
locus promulgationis Legis haberi potest. Hic
est verisimiliter mons Sinai, mons Horeb, mons
Dei, de quo frequentissime sacrae Litterae lo-
quuntur.

5. Aethiopia. — Ab insula Philae, ultra Syene,
extendebatur ad meridiem Aegypti Aethiopia
seu, iuxta Hebraeos, terra Cus, cui hodie re-
spondent Nubia, Kordofan *et Abessinia septen-
trionalis, et cuius caput fuit urbs Napata, quae
creditur ad Nilum sita in latere dextro prope
Gebel Barkal non longe a quarta cataracta.
Destructa autem Napata anno 22 a. Ch. per
Petronium legatum Romanorum, nemen Aethio-
piae applicatum est regno Meroe, scilicet terri-
torio quod fluminibus Aethiopiae (Soph 3,
10 etc), nempe Nilo, Astabora et Astapo cir-
cumscribitur et ideo insula communiter appel-
latur (Strabo, XVII, 1, 2). Ipsius urbs regia
Meroe fuit, ibique reginae Candaces, iuxta Pli-
nium (Hist. N. VI, 35) et alios, regnavere (cf.
Ac 8, 26-40).

6. ExoDUS. — Etsi Aegyptus a diebus Patriar-
charum fuit refugium tempore famis (Gn 12,
10 ; 26, 2 etc.) et asylum pro iis qui perse-
cutionem patiebantur (cf. 3 Rg 11, 17, 40; Fr
41, 16-18 etc.) ; tamen pro filiis Israel fuit in
primis et ante omnia domus servitutis, terra
oppressionis, ferrea fornax, ad quam, postquam
eos Dominus liberavit ^ manu forti et brachio
extento *% omnino prohibiti sunt remeare. De-
scriptio huiusmodi liberationis et itineris in
terram promissionum, quae universam replet
Israelitarum historiam, hic brevissime adum-
bratur.

Postquam Pharao, mutata sententia, faculta-
tem dedit populo egrediendi de Aegypto, filii
Israel de Ramesse venerunt in Soccoth (Ex 12,

37), quod quidem nomen non urbis, uti visum
est, sed regionis potius erat. Eius caput fuit
Phithon urbs, de qua dictum est supra. Ibi
convenerunt, ut omnes simul properarent versus
Etham (Ex 13, 10).

Etham urbs erat munita in finibus solitudi-
nis, quae ideo dicta est " desertum Etham ^
(Nm 33, 8) vel etiam " desertum Sur " (Ex 15,
22) et sita^eratadinitium viae, quae recto itinere
attingens ora Mediterranei ascendit in Syriam.
Quia tamen Deus eos ducere statuerat non per
viam terrae Philistim quae vicina erat, sed....
per viam deserti, quae est iuxta Mare Rubrum,
eos reverti iubet, deflectere in meridiem et
castra metari in Phihahiroth inter Migdol et
mare algarum e regione Beelsephon. Ubi haec
loca quaerenda sint ignoratur, cum non satis
constet utrum necne tempore Moysis mare Ru-
brum longius quam nunc ad septentrionem pro-
tenderetur, utrum nempe attigerit lacum Tim-
sah, vel tantum lacus Amaros vel e contra intra
fines hodiernos coartatum fuerit. luxta eos, qui
hanc opinionem sequuntur, Beelsephon ad ge-
bel Ataqa, Phihahirot ad Agerud ponitur et
cre<litur quod, postquam Aegyptii persequentes
filios Israel eos assecuti sunt in castris super
mare, nec his ulla via salutis panderetur, non
in meridiem quia Beelsephon iter obstruebat,
non ad occidentem et aquilonem, quia hostes
iam in Phihahirot perventi undique premebant;
Moyses iussus est extendere manum super mare
et per mare versum in siccum traicere populum
suum.

De mari Rubro proficiscentes filii Israel post
tres dies veniunt per desertum Sur in Mara,
ibique aquae amarae " in dulcedinem versae
sunt ** (Ex 15, 25). Statio ponitur vel ad ^Ain
Naba, vel ad el-Ghargada, vel probabilius in
w. Amara. Inde profecti veniunt in Elim, " ubi
erant duodecim fontes aquarum et palmae sep-
tuaginta " (Nm 33, 9), et qui quaeritur vel ad
^aiun Musha vel in w. GharandeL Transmigrant
tunc " super mare Rubrum " (Nm 33, 10) for-
tasse haud longe ab w. Tajibeh.

Post mensem a profectione perveniunt in de-
sertum Sin " quod est inter Elim et Sinai "
(Ex 16, 1). ibique eis murmurantibus Dominus
dat nianna de caelo. Transeunt deinde in Daphca
et Alus (Nm 33, 9, 10). Daphca unum et idem
esse videtur ac Mafkat, regio illa sinaitica, ubi
Aegyptiis fodinae erant gemmarum, quae ma-
lachitae vocantur, quique locus hodie appellatur
w, Maghara. Alus autem nescitur ubi sit. Ve-
niunt deinde in Raphidim (Ex 17, 1) = w.
Feiran, ibique Deus aquam ad bibendum auxi-
liumque praebet contraAmaIecitas,qui populum
impeterant, convenitque Moyses cum lethro
(Ex 18, 1-27).

Tandem tertio mense, die decima attingunt
desertum Sinai (Ex 19, 1-23, 33), unde ppst
acceptam legem, postque constructum taberna-
culum, omniaque parata ad cultum Dei neces-
moverunt castra.

sana,

9 —

Anno secundo igitnr, mense secimdo, vigesima
die mensis proficiscuntur versus solitudinem
Pharan (Nm 10, 11) et post triduum veniunt
primo Taberam, ibique murmur populi incendio
castrorum punitur (Nm 11, 1-3) ; dein ad se-
pulcra Concupiscentiae, ubi sciscitanti populo
Dominus dat carnes, iubetque Moysen sibi ad-
sumere septuaginta viros, qui ei adsistant et
adiuvent (Nm 11, 4-34). Transeunt tunc in Ha-
seroth et Maria soror Moysis plectitur lepra,
ex eo quod in fratrem murmuraverat (Nm 11,
34-12, 15). Profecti deinde de Haseroth figunt
tentoria, seu se constituunt et diu versantur, in
deserto Pharan.

Desertum Pharan, cuius finis orientalis erat
Arahah usque Elath (cfr. Gn 21, 21 ; 25, 18) ;
meridionalis g. et-Tih ; occidentalis desertum
Sur vel Etham ; septentrionalis vero mons A-
morrhaeorum, extendebatur ab Idumaea ad
Aegyptum (cf. 3 Rg 11, 18), a deserto Sinai
ad fines meridionales Palaestinae. Ipsum
autem esse "• eremum terribilem et maximam "
(Dt 1, 19), in qua ** erat serpens flatu adurens
et scorpio et dipsas et nuUae omnino aquae **
(Dt 8, 15 - cf. Jr 2, 6), et per quam Deus tra-
duxit filios Israel ut eos induceret in terram
promissionis, indubiam est. Ideo ibi quaeren-
dae sunt stationes omnes, quae in libro Nume-
rorum (33, 18-36) describuntur a primo ingressu
in Pharan usque ad profectionem de Cades ^

1 Stationes qtiae ibidem deacribuntur sunt :

Rethma = to. Rethama occidentem versus ab 'Ain Qadis
nempe Cadesbame.

RemmomphaieB.

Lebna = el-Beida (?).

ResBa Beu Rasa quae in Tab. Peuting. 32 miliaria ab Aelat
et 16 mil. a Gypsaria ostenditur.

Ceelatha.

Sepher mons = g. Araif.

Arada.

Maceloth,

Thabath.

Thare.

Methca.

Hesmona.

Moseroth, seu ** Mosera, ubi Aaron mortuuB et Bepultua est "
(Dt 10, 6). Quomodo hic textus componatur cum Nm 20, 25 ;
33, 37, 38 vide exegetas.

Beneiaran statio, quae in Dt 10, 6 vocatur Beroth filio-
rum lacan, nempe putei cuiusdam tribua, quae nomen acce-
perat a lacan horrhaeo (Gn 36, 27 ; Par 1, 42). Locus ab
Eusebio (Onomasticon ad V. Beroth) dicitur "■ in deserto....
in X lapide urbis Petrae in montis vertice **.

Gadgad mons, vel cavema (hebr).

letebatha " terra aquarum atque torrentium " (Dt 10, 7).

Hebrona.

Asiongaber, urbs ** quae eet iuxta Ailath in litore maris Rubri,
in terra Idumaeae ** (3 Rg 9, 26), in via publica (Dt 2, 8).

Cadea in deserto Sin (Nm 33, 36), ubi mortua est Maria
iOTOT Mosis et aqua educta est de petra (Nm 20, 1 sqq.)-
Haec Cades, posita in solitudine Sin, quae est iuxta Edom et
contermina Palaestinae meridionali (Nm 34, 3 ; Is 15, 1),
alia est, ut videtnr, a Cadesbame quae erat in deaerto Pharan.

ibique proinde pleraque acta sunt quae de eo
tempore narrantur. Itaque de deserto Pharan
et proprie de Cades Bamea (Nm 32, 8 ; Dt
1, 19) missi sunt exploratores, eoque redierunt
post quadraginta dies ; ibi gravis (ib. 13, 27)
murmuratio et seditio exorta est ibique irro-
gata est poena (Nm 14, 28-35) ; ex Pharan te-
merario ausu cum, Domino invito, ascendissent
in montem, ab Amalecitis et Chananaeis per-
cussi et profligati sunt usque Horma (Nm 14,
40-45) ; et, ut de ceteris taceam, postquam mo-
rati sunt in Cadesbame longo tempore (Dt 1,
45) in eodem deserto vagi erraverunt per qua-
draginta annos, donec ^ cadavera patrum ** con-
summata sunt. Tunc ^ per viam campestrem
de Elath et Asiongaber ** per terminos filioruni
Esau venerunt ^ ad iter, quod ducit in de-
sertum Moab ** (Dt 2, 8). Stationes, quae po-
stremo hoc tractu occurrerant (Nm 33, 37-48),
sunt :

Mons Hor, alius fortfisse a gebel Harun, qui
iuxta urbem Petram extollitur et qui a losepho
{Ant. L IV, 4, 7) et Eusebio (Onomasticon ad
h. Y.) designatur tanquam mons in quo Aaron
mense quinto, die primo anni quadragesimi ex-
cessit e vita.

Transierunt inde Salmonam et Phunon =
ch. Fenan, inter Petram et Zoaram et quattuor
miliariis distans a Dedan. Ibi, iuxta Eusebium
(Onomasticon, ad verba Phaenon et Dedan)
erant fodinae metallorum ; ibique ut creditur,
facta est infestatio serpentium ab eisque libe-
ratio (cf. Nm 21, 5-10). Tunc venerunt in Oboth
et leabarim, quae erat in finibus Moabitarum
contra orientalem plagam (Nm 33, 44). ^^ Et
inde moventes venerunt ad torrentem Za-
red ** (Nm 21, 12), qui probabilius unum et
idem est cum w. el-Hesa, quacum a nonnullis
interpretibus comparatur torrens Salicum (Is
15, 7) et torrens deserti (Am 6, 15). Tempus
autem insumptum a primo adventu in ^ Cade-
sbarne usque ad transitum torrentis Zared tri-
ginta et octo annorum fuit *^ (Dt 2, 14).

Hinc uno itinere circumeuntes ad orientem
terram Moab (cf. Jd 11, 18) " fixere tentoria
in Dibon Gad " (Nm 33, 45) " contra Araon...
siquidem Arnon terminus Moab dividens Moa-
bitas et Amorrhaeos " (Nm 21, 11). " Unde
egressi castrametati sunt in Helmon (== Baal-
maon (?)) *'... deinde ad montes Abarim et tan-
dem ad campestria Moab " ibique castrame-
tati sunt de Bethsimoth usque ad Abelsatim "
(Nm 33, 49).

10

Caput III.

S YRIA

1. NOMEN ET EIUS PHYSICA CONSTITUTIO. — 2. OROGRAPHIA. — 3. HYDROGRAPHIA.

4; PRAECIPUAE DIVISIONES. — 5. HABITATORES.

1. Syria, ex Assyria nomen derivatum, designat
regionem quam veteres Aram appellabant.

Yario tamen sensu usurpatur nomen Syria :
sensu lato tribuitur territorio« cuius finis aqui-
lonaris est mons Taurus, quo segregatur a
Cappadocia ; occidentalis Amanus, qui ^ ab Sy-
ris Ciliciam separat " (Plin. H, N, V, 22) et
mare Mediterraneum aliquando Syriacuni vel
Phoenicium dictum ; meridijonalis desertum a-
rabicum et Aegyptum, tandem orientalis Arabia
deserta, Assyria et Babylonia. Sensu strictiori
sumpta, prout nempe Syria a Mesopotamia, seu
ab Aram Naharaim, et a Palaestina distinguitur,
habet limitem orientalem Euphratem et deserta
Syriae = el-Hamad, australem autem nahr eU
Qa^imije et Damascenen seu Syriam Damasci:
coartatur nempe in meridiem gradu 33-20' la-
titudinis ; orientem versus 38-20' et 40o gradu
longitudinis orientalis.

Distingui solet in Syriam superiorem et infe-
riorem, quarum communis limes est Eleutherus
flumen et via, quae post vallem Eleutheri Pal-
myram attingit.

Syria superior valle Orontis per medium al-
luitur et dividitur in duas regiones plane di-
versas. Occidentem versus post planitiem in
ora maritima, plus minusve montibus artata, qui
quandoque ipsi mari imminent, assurgit Bar-
gylus —g. Nosairrije (m. 1500 c), sequiturque
media vallis et ad orientem planities montana,
quae desertum syriacum appellatur et quae
adsurgit super aequor maris 300 m. vel circa.

Varia igitur est et aeris temperies nec mul-
tum differens a palaestinensi ; nempe tropicalis
est in planitie occidentali,. sed marino aere tem-
perata ; mitis et quandoque frigida in montibus ;
aestuans et molesta in valle Orontis, in plani-
tie montana et in deserto.

Syria inferior autem a duplici montium sy-
stemate et valle intermedia, quae Coelesyria
^= elrBeqa*a proprie vocatur, constituitur.

2. Montes qui ad Syriam pertinent, praeter
Taurum qui eius limes aquilonaris est, sunt :

Amanus mons = Alma Ddgh, qui immihet
sinui Issico ex latere orientali et cuius meri-
dionalis propago appellatur mons Rhosium =
g. Musha et desinit in Rhosicum promonto-
rium. Per Amanum ab Alexandria usque ad

Pagras vel potius ab ora maritima usque ad
planitiem Antiochenam via est, cuius tractus
altissimus, non longe a Belan ** Syriae portae *'
(Xenoph. Anah. I, 4, 4) dicitur ; ad Ciliciam
vero accessum praebent " portae Amanidae '*
(cf. Cicero, Epist. familiares, XV, 4).

Mons Cassius = g, Aqra (m. 1770).

Mons Bargylus = g. Nosairrije, qui a g.
Aqra initium sumens protenditur in meridiem
usque ad Eleutherum flumen, ubi regio est, in
qua Libani ^ diesinunt montes et, interiacenti-
bus campis, Bargylus mons ** (Plin. H. N. V, 20)
adsurgit.

Libanus est altissimus et celeberrimus Syriae
mons eiusque summa cacumina sunt : ras esh-
Shmeile (m. 3360 (?)), g. Makmal (3126 m.),
Dahr el-Qodib (3063 m.), g. Sannin (2750 m.)
etc. Exadverso autem, contra orientem extenditur

Antilibanus = g. esh-Sherhi qui paulo mi-
noris est altitudinis — supremum verticem
habens talat Musa (m. 2680) — et in cuius
meridionali parte erigitur

Mons Hermon = g. esh'Shech, seu g. et-
Telgy ** quem Sidonii Sarion vocant et Amor-
rhaei Sanir ** (Dt 3, 9), et est extremus li-
mes Syriae contra Palaestinam.

3. In Coelesyria, non longe ab Heliopoli, Qrtum
habent duo principalissima flumina Syriae, O-
rontes et Lcontes.

Orontes =: nahr el-Asi decurrit septentrio-
nem versus. Fluit non longe a Cades = tell
Nehiy quae postea nuncupata est Laodicea ad
Libanum (Strabo, XVI, 2, 18 ; Plin. H N V,
23) seu Cabiosa (PtoL V, 15), urbs aliquando
celebris propter victoriam Ramses II contra
Hethaeos ; effbrmat deinde lacum Cades, aUuit
Emesam, Arethusam, Emath, Larissam, Apa-
meam, urbes notissimas Syriae mediterraneae,
et tandem attingens Antiochiam flectitur versus
occasum et meridiem et in mare descendit.

Leontes = nahr el-Litani, contrario cursu

descendit versus meridiem, usquedum, sub no-

mine n. el-Qasimije, vergit ad occasum solis

•et in mare Mediterraneum efiunditur inter Ty-

rum et Hethalon = Adlun.

Ceteri Syriae fluvii notatu digni alii sunt
mediterranei alii maris tributarii. Ad primam
classem pertinent;

11 —

Melas = Karasu et Ufremus = n. Afrin,
qui ex pendicibus vel orientalibus Amani, vel
australibus Tauri descendunt ad efiformandum
lacum Antiochiae et per istius emissarium O-
ronti commiscentur.

Sagura == n, Sa^ur qui ad Euphratem pro-
perat non longe a ruinis Pethor patriae Balaam
prophetae (Nm 25, 5 ; Dt 23, 4 (hebr.)).

Chalus (Xenoph. Anab. I, 4, 9) = Kutoeik^ ,
qui alluit Beroeam (2 Mc. 13, 4) et palude
haud longe a Chalcide absorbetur.

Abana == n. ehBarada^ Chrysorrhoas grae-
corum et Pharphar = n. el-Aua^, qui dicun-
tur " fluvii Damasci ** (4 Rg. 5, 13) et quorum
prior dividit Antilibanum a monte Hermon, et
alter scaturiens ex latere orientali g, esh-Shech
irrigat planitiem australem Damasci. Ambo vero
disperduntur et absorbentur lacubus palustribus,
qui sunt in plaga orientali Damasci.

Influunt e contra directe in mare Mediter-
raneum :

Sangura (?) = n. el-Kehir haud procul a
Laodicea :

Badas = h. es-Sinn^ quod nomen hodiemum
a nonnullis cum Sinaeis (Gn 10, 17), populo
Chananaeo, comparatur;

Eleutherus = nahr el-Kebir, qui- dividit
montem Bargylum a monte Libano, et in quem
adfluit flumen a Flavio los. {Bell. I. VII, 5, 1)
Sabbaticum dictum. ^

Bruttus = n. el-Barid, qui alluit Orthosia-
dem (1 Mc 15, 37), Adonis = n. Ibraim, Ta-
myras = n. ed-Damur, Lycus = n. el-Kelb,
Bostrenus = n. el-Awale, Magoras = n. Beirut,
Asclepius = n. Senik.

4. In Syria, iuxta sacras litteras, praeter Aram
Naharaim, seu, ut vulgo creditur, ** Syria duo-
rum fluminum **, quo nomine venit regio in-
teriacens Euphratem et Tigrim, a graecis Me-
sopotamia dicta, recoluntur :

Aram Soba (2 Rg 8, 4, 12) regnum, quod
videtur situm fuisse non longe ab Emath, in
septentrionali plaga Damasci et inter Orontem
et Euphratem.

Aram Damasci (2 Rg 8, 5, 6) praestantissi-
mum regnum Aramaeorum, quocum reges luda
et Israel frequentissime rem habuerunt.

Aram Rohob et Aram Bethmaacha (2 Rg
10, 6-14) duo regnicula in extremis partibus
Palaestinae sita (cf. Nm 13, 22) et quorum re-
ges in auxilium Ammonitarum acciti a loab
duce Israelitarum profligati sunt.

A geographis vero graeco-romanis nonnulla
distri ta seu circuli, quibus Syria dividebatur,
(cf. Ptol. V, 15) commemorari solent, nempe :

Commagene in septentrionali parte contra
Taurum, cuius caput fuit Samosata (Plin. H.
N. V, 24) = ^Samsat ad Euphratem.

Cyrrhestica (Ptolom. V, 15), quae nomen a
Gyrrho urbe accepit. Notum autem est territoria
Cyrrhestices et Commagenes unita constituisse
deinde provinciam Euphratensem vel Augusto-

phratensem (Amm. Marc. XIV, 8, 7 ; Aurel.
Vict. Kvit. IX, 13).

Chalybonitis, Chalcidice, Apamene et Lao-
dicene sic dictae ex nomine urbium praecipua-
rum, Chalybon seu Beroea, Chalcis, = Kin-
nesrm, Apamea et Laodicea scabiosa.

Palmyrene, regio desertica quae circa Palmy-
ram metropolim et usque ad Euphratem exten-
debatur.

Coelesyria, quae nunc el-Beqa'a nuncupatur
et " Libano definitur et Antilibano " (Strabo,
XVI, 2, 21 et Ptol. V, 14, 18) et cuius caput
fuit Heliopolis.

Abilene et Damascene ex nomine Abilae ad
Chrysorrhoam et Damasci nuncupatae.

Ad occidentem autem Orontis commemo-
rantur :

Cassiotis (Ptolem. Geogr. V, 15), regio nempe
montana versus flumen, cuius caput erat Antio-
chia, illa nobilissima urbs quae tempore Seleu-
cidarum et Romanorum facta est metropolis
totius Orientis.

Seleucis ex nomine Seleucia Pieria dicta, re-
gio scilicet quae secus litus maris extendebatur
a Rhosico promontorio usque ad Phoeniciam.
. Phoenice (2 Mc 3, 5, 8 etc; Ac 11, 19; 15,
3l etc.) autem communiter sumpta regio erat,
quae (Amm. M. XIV, 8, 9) " adclinis Libano
monti *» a promontorio Posidio, vel a Sangara
flumine, vel ab Eleuthero usque ad Doram,
sive loppem, sive, ut habet Strabo (XVI, 2, 21),
" ab Orthosia usque ad Pelusium " extende-
batur, et complectebatur in latitudine declivium
maritimum montium, qui Syriae occidentalis
partem praecipuam constituunt.

Chananaei et proprie Sidonii, Aradaei, Ara-
caei, Samaraei et fortasse Sinaei, iuxta Genesim
(Gn 10, 18) incolae fuerunt Phoenices, singulo-
rumque sedes homonymicae fuerunt Sidon magna
(Gn 11, 8) metropolis Phoenices communiter
appellata, Aradus (Ex '27, 8, 11), Arca et Sy-
myra. Ad Phoeniciam spectabant praeterea Lao-
dicea, Gabala, Balanaea, Paltos, Antaradus,
Marathus, Orthosias, Tripolis, Calamus, Trieris
(Polib. V, 68), Botrys, Gebal (3 Rg 5, 18), A-
pheca, Beritus, Sarepta (3 Rg 17, 9-24), Omi-
thopolis, Tyrusdicta "negotiatio(seu emporium)
gentium ** (Is 23, 3 — cf. Ez 27, 12-27), Ec-
dippus, Acco, Porphyrion, Dor et loppe.

Tandem p. Ch. n. Syria divisa invenitur in
sequentes provincias :

Syria prima cuius metropolis fuit Antiochia,
urbesque praestantiores Seleucia, Laodicea, Ga-
bala, Beroea, Chalcis.

Syria secunda, cum metropoli Apamea: urbes
autem praecipuas habens Epiphaniam (Emath),
Arethusam, Larissam, Mariamnem, Balanaeam.
Raphanaeam et Seleiiciam ad Belum vel Se-
leucobelum (= Paltos (?)).

Phoenicia Prima cum Tyro metropoli et ur-
bibus praecipuis Ptolemaide, Sidone, Berito.
Byblo,' Botrye, Tripoli, Arca, Orthosiade, Arado,
Antarado, Caesarea Panaeade.

— 12 —

Phoenicia Secunda, seu ad Libanum habens
caput Damascum, urbes autem principaliores
Emesam, Laodiceam ad Libanum, Heliopolim,
Abilam et Palmyram.

5. Habitatores Syriae, praeter Chananaeos et
praesertim gentem Phoeniciam, " in magna glo-
ria litterarum inventionis et siderum nava-
liumque ac bellicarum artium ** (Plin. N. H,
V, 12) fuerunt Hethaei, Aramaei et Ituraei.

Hethaei sedes suas praecipuas habuerunt in
Syria septentrionali et mediterranea a mari
magno ad Euphratem, et ab Emath usque ad
Taurum montem, ideo terra Hethaeorum etiam
in monumentis cuneiformibus regio illa appel-
latur. Scriptura s. non semel eorum regum recor-
datur (3 Rg 10, 29 ; 4 Rg 7, 6).

Aramaei, iuxta Amos (9, 7 hebr.) de Kir =

Charran (?) oriundi, praeterquam in Mesopo-
tamiam diffusi sunt in universam regionem citra
Euphratem, praecipuamque sedem habuerunt,
saltem saeculo VIII a. Ch., circa Damascum
quae florentissimi eorum regni caput fuit.

Ituraei autem, qui aliquando videntur habi-
tasse regiones ad orientem maris Mortui (cf. 1
Par 5, 19) et contermini fuisse cum Moabitis,
iuxta Strabonem (XVI, 2, 10), facti sunt postea
habitatores regionis, quae inter Libanum et An-
tilibanum extenditur, habueruntque urbem re-
giam Chalcidem ad Libanum. Inde eos se dif-
fudisse in Trachonitidem et in eam regionem
quae extenditur ad orientem lordanis superioris
et circa Paneadem et quae aliquando G^ssur
nunc autem Gedur vocatur, communis est o-
pinio eique Strabo (XVI, 2, 20) suffragatur.

Caput IV.

PALAESTINA PHYSICA

1. LIMITES PALAESTINAE. — 2. REGIONES VARIAE.
4. OROGRAPHIA.

3. HYDROGRAPHIA : LACUS, FLUMINA, FONTES.

5. CLIMA. — 6. FLORA ET FAUNA PALAESTINENSIS.

1. Palaestina, sic ex regione Philistinorum
vulgo dicta, in sacris Litteris nuncupatur " terra
Hebraeorum " (Gn 40, 15) vel « Israel ** (Jd
19, 29), " terra Domini ** (Is 8, 8), " terra Deo
carissima** (Sap 12, 7), "terra sancta ** (Zc 2, 12),
" terra repromissionis ** (Heb 11, 9) etc, et est
tractus Asiae anterioris, qui extenditur " a Si-
done ad Gazam " (Gn 10, 19), " a Dan usque
Bersabee " (1 Rg 3, 20j, " ab introitu Emath
usque ad torrentem Aegypti ** (2 Par 7, 8) vel
" ad mare solitudinis ** (4 Rg 14, 25), " a tor-
rente Arnon usque ad montem Hermon ** (Js
12, 1) et a mari magno seu Mediterraneo usque
Salecham (cf. Nm 34, 5, 6, 7 ; Dt 3, 8, 10 ;
Js 13, 14) : est igitur, iuxta recentiores, regio
cuius latitudo attingit a 30o.55 ad 33«™.20'
gradum in hemisphaerio boreali, longitudo vero
orientalis a Greenwich est inter 37««> et 38»™.
50'; superficies autem computatur ad 25124 km^.

Igitur limites Palaestinae, quales describuntur
Nm 34, 3-12 ; Ez 47, 13, 20 aliisque locis, sic
enucleatius definiri possunt. Limes occidentalis
est mare Mediterraneum seu ora maritima a
torrente Aegypti zn w. el-^Arish, ad regionem
Sidonis. Limes orientalis, iuxta Ezechielem, vi-
detur linea recta, quae de termino territorii
Damasci descendit meridiem versus dividens
Auran et Galaad et attingens Arnon. Limes
meridionalis, qui in Palaestina orientali est ipse
torrens Arnon, in occidentali de extremitate au-
strali maris Mortui per w. el-Fiqre et Ascensum
Scorpionis venit in desertum Sin et Cades

Barneam ; unde per Adar et Asemonam per
venit ad torrentem Aegypti et mare magnum
(cf. Js 15, 1-4). Limes tandem septentrionalis
incipit a mari magno et per viam Hethalon r-r
Adlun (?) venit Sedadam = ch. Serada in re-
gione merg 'Aijun seu Rohob, in principio
nempe vallis quae patet inter Hermon et Li-
banum et quae haberi potest veluti via Emath
ad Orontem (cf. Nm 13, 22) : transit deinde
per Zefrona — ch. es-Sambarije ad nahr el-
Ha^bani et terminos Damasci attingit.

2. A septentrione ad meridiem, nempe a
monte Hermon ad australes fines terrae, tota
Palaestina distinguitur in tres regiones, mari-
tima, montana et desertica. Haec interminabilis
extenditur versus orientem et cum deserto ara-
bico confunditur. Maritima est pars inferior
orae orientalis maris Mediterranei, quae attingit
a Cilicia usque ad Aegyptum et dififert ab ipsius
orae superiori parte, a litore scilicet phoenicio,
qiiod est veluti successio continua portuum et
ideo navigationi aptissimum, in eo quod recta
vadit versus meridiem uniformis et sabulosa
nuUos habens portus naturales in refugium na-
vium idoneos. Quo factum est ut mare non com-
merciis sed segregationi incolarum potius in-
serviret. Usibus tamen peculiaribus urbium et
civitatum litoranearum, et piscationi magis quam
negotiationibus, antiquitus aptati sunt opera et
industria hominum portus nonnulli,veluti portus
Acco, et recentior Khaifa. In Geographia

— 13 —

Slrabonis (XVI, 2, 27, 28) et in Scripturis
memoria est portus Caesareae maritimae, quem
Herodes ingenti opere aedificavit et a quo
Paulus Romam profectus est (Ac 27, 2) ; necnon
portus loppe, ad quem ratibus adducta sunt
ligna cedrina et abiegna de Libano excisa et
tenTpli Salomonici constructioni necessaria (2
Par 2, 14), et quo lonas descendit ut fugeret
in Tharsim a facie Domini (Jn 1, 3). Pariter
vestigia portuum inveniuntur apud Dor zzr
Tantura, lamniam, Azotum, Ascalonem et
Gazam. Tandem regio montana valle quadam
intersecatur plus minusve profunda et impervia,
eaque dividitur in duas partes, quae Cisiordanica
et Transiordanica appellari solent ex flumine
lordane, quod in vallem defluit et a quo effbr-
mantur et aluntur tres

3. Lacus Palaestinae, nempe :

a) Semechonitis (I. Flavius, B. I. IV, 1, 1)
fortasse ** aquae Merom " (Js 11, 5, 7) = bahr
el-Hule, cui circumstat terra quam Ulatham
Flavius {Ant, I. XV, 10, 3) appellat. Habet
6 km. long. et 5 latit. et est valde paludinosus
et harundinibus consitus.

b) " Mare Cenereth ** (Nm 34, 1) sive ** aqua
Genesar ** (1 Mc 11, 67), " stagnum Genezareth "
(Lc 5, 1), " mare Galilaeae " (Mt 4, 18) vel
" Tiberiadis ** (Jo 6, 1) = bahr Tabarija. Est
longum 21 km., latum 12 km. eiusque aequor
sub aequore maris Mediterranei deprimitur
m. 208. Est procellosum et piscibus abundans.

c) " Mare Mortuum ** vel " mare solitudinis **
(Js 3, 16), " mare salis ** (Gn 14, 3) seu " sal-
sissimum ** (Nm 34, 3, 12), " mare deserti **
(Dt 3, 17), ** mare orientale ** (Ez 47, 18) et
ex copia bituminis et asphalti, quod ei quan-
doque supematare videtur, ** lacus Asphaltites **
(Bell. I. VI, 8, 4) = bahr Lut, Longitudinem
habet 76 km. et latitudinem maximam km. 15,7,
et stat 394 m. subter aequor Mediterranei. Eius
autem aqua est talis naturae tantaeque salse-
dinis et densitatis, ut pisces etiam marini in
eo moriantur, ut littus circumstans omni vita
careat utque corpora, quae in ceteris aquis de-
merguntur, veluti corpora hominum, in mari
mortuo supematent. Lacus emissario caret;aquae
vero, quas illi continuo infundunt lordanes
ceterique adfluentes exhalationd perpetua, et ob
nimium aestum copiosissima, absorbentur.

Flumina Palaestinae. lordanis = sheriat
eUKebire est fluvius princeps totius regionis.
Efibrmatur coalescentibus in unum nahr Ba-
nijas, nahr el-Leddan, nahr el-Hasbani, qui
scaturiunt ex lateribus meridiano et occidentali
montis Hermon. Nomen habet ex praerupto
descensu, qui non modo ex sua origine ad lacum
Tiberiadis, sed per totum cursum talis est ut
navibus sit omnino impervius. Ab exitu ex lacu
Tiberiadis usque ad mare Mortuum his praecipue
adfluentibus augetur :

A) Ex latere sinistro :
a) Hieromix (Plin. H. N. V, 18) vel larmuk

iz^ Sheriat el-Menadire, qui aquas Gaulanitis
inferioris et Bataneae colligit et vehit.

5)Xarith torrens (3 Rg 17, 3, 5) (?) ~: w.
el-Jabis.

c) W. A^lun vel Kefrengi.

d) labboc = nahr ez-Zerqa, limes aliquando
inter regna Sehon et Og (Nm 21, 24; Jd 11, 22)
et postea inter Gad et Manasse orientalem
(Dt 3, 16).

e) W. Nimrin,

j) W. Hesban, quae w. Kefren coniungitur
et attingit infimum cursum lordanis.
B) Ex latere vero dextero :

a) Nahr Gialud, qui a fonte Harad (Jd 7,
1) —. *ain Gialud ortum praecipuum habet.

b) W. Fara.

c) VaUis Achor (Js 7, 24, 26) — w. el-Kelt,
quae fuit terminus septentrionalis tribus luda.

Cum pontes, qui nunc ad transgrediendum
flumen inserviunt, nempe gisr Benat laqub,
gisr Mugiamije et gisr esh-Sheriat sint re-
centioris originis, cumque ii quoque, gisr es-
Semack et gisr Damije, quorum ruinae extant
vel quomm memoria est, non ante romanomm
tempora ascendant, in sacris Litteris vadorum
frequens est mentio (Js 2, 7 ; Jd 3, 28 ; l2, 5
etc), eommque praecipuomm locus est :

a) ad fauces lacus Tiberiadis ;

b) contra Beshan, in loco qui Bethbera
(Jd 7, 24) vel Bethabara (Jo 1, 28) seu " locus
transitus ** nuncupatur ;

c) ad confluentiam labboc ;

d) ad confluentiam w. el-Kelt ;

e) in loco, qui el-Henu vocatur, nempe ad
confluentiam w. Hesban.

Praeter lordanem in mare Mortuum descen-
dunt ab oriente :

a) W. Zerqa Main, iuxta quam est fons
thermalis Callirrhoe' m hammam ez-Zerqa.

b) Amon == seil el-Mogib qui fuit terminus
inter Israel (Dt 3, 8) et Moab (Nm 21, 13).

c) W. el-Kerak,

d) Aquae Nemrin (Is 15, 6) -~ w, Numera.

e) Torrens Zared (Nm 21, 12) fortasse unum
et idem cum torrente Salicum (Is 15, 7) ~ u*.
el-Hesa.

Cetera Palaestinae flumina, ea nempe quae
in Mediterraneum defluunt et alicuius momenti
sunt, recensentur :

a) Nahr el-Qasimije qui limitem septentrio-
nalem Palaestinae constituit.

b) Belus (Pl. N. H. V, 19) — nahr Na'man.

c) Cison (Jd 4, 7), aquae Mageddo (Jd 5,
19) : ~ nahr el-Muqatta.

d) Fluvius Labanath (Js 19, 26), Crocodilon
(Plinius, H. N. V, 19) ~ nahr ez-Zerqa.

e) Nahr el-Mefgir.

f) Nahr Iskanderune.

g) Meiarcon (?) (Js 19, 46) = nahr el-Auge.
qui coUigit aquas etiam *' vallis amndineti ** (Js
16, 8) — w. Qana.

h) Nahr Rubin^ in quem influit w. Sarar.
i) Nahr Sukrer.

14 —

l) W, Ghaze, in quam influit w, She-Va,
fortasse torrens Besor (1 Rg 30, 9, 10, 21).

FoNTES. Generatim Palaestina fontium pe-
nuria laborat, ideoque incolis semper cordi fuit
fodere puteos et cisternas, vel aedificare piscinas,
ubi aquas pluviales vel ex soli absorptione stil-
lantes coUigerent et reservarent. Celebres sunt in
s. Litteris piscinae lerusalem (cf. Is 7, 3 ; 22, 9,
11 etc), Gabaon (2 Rg 2, 13), Hebron (2 Rg4,
12), Samariae (3 Rg 22, 38), Esebon (Cn 7, 4);
necnon putei, quos foderunt Abraham et Isaac
in Palaestina meridionali (Gn 26, 15r25), puteus
lacob (Jo 4, 11, 12), puteus luramenti seu
Bersabee (Gn 21, 31, 32) ; pariter cistema Sira
(2 Rg 3, 26), cistema Bethlehem (IPar ll,18)etc.
Sunt tamen fontes nonnuUi, et, praeter illos qui
fluvionun sunt initium, intra fines Palaestinae
in ss. Litteris memorantur :

q) Fons Solis (Js 18, 17) =: 'ain el-Haud
non longe a Bethania.

b) Aenon iuxta Salim (Jo 3, 23) = umm
eUOmdan, vel fontes in w, Fara.

c) Fons Rogel (Js 15, 7) iz: bir Eijub prope
lerusalem.

d) Fons aquamm Gihon (2 Par 32, 30) —
'ain umm ed-Dere^.

e) Fons aquae Nephtoa(Js 15, 9) = 'ainLifta.

f) Fons Taphuae (Js 17, 7) in finibus £phra-
im et Manasse.

g) Fons qui erat in lezrael (1 Rg 29, l) ~
'ain el-Maithe,

h) Fons lerichuntis (4 Rg 2, 19-22) == 'ain
eS'Sultan.

i) *Ain Dirwe, ad quam, iuxta £u6ebium
(Onom. ad v. Bethsur), fama est Philippum
baptizasse £unuchum Candacis reginae (cf. Ac
8, 26, 38).

Notatu digni sunt etiam. fontes calidi (58o.C.)
Callirrhoe (Ant. I. XVII, 6, 5) ~ hammam
ez-Zerqa, £ngaddi (27o-C.) et el-Hammi (49o-C.),
qui haud procul a lacu Tiberiadis cum aquis
larmuk suas commiscet. Praeterea ^ain Urtas,
cuius aquas Herodes adduxisse videtur usque
Herodium ; et praesertim fontes £tham — ras
el-*ain vel ^ain Sale, qui alit piscinas Salomonis
— el-Burak, et cuius aquaeductus aquas templo
lerosolymitano suppeditabat. Ad augendam au-
tem copiam aquamm in usum urbis sanctae et
templi, progressu temporis immissae sunt in
ras el-*ain etiam aquae *ain Mdghareth, et *ain
Arrub. Has Pilatus per aquaeductum bis cen-
tum stadia longum lerasalem usque deducendas
curavit (Ant. I. XVIII, 3, 2).

4. MoNTES. Cum orientalis tum occidentalis
Palaestina, si tantummodo excipias huc illuc
camposquosdam,et oram maritimam, secus quam
extenduntur plus minusve latae planities, inter
quas notatu dignae sunt Saron (1 Par 27, 29)
et Sephela (1 Mc 12, 38), est regio montuosa,
cuius descensus in vallem medianam sunt
praempti, planiores autem versus mare, planis-
simi ad orientem contra desertum.

In Cisiordanica distinguntur :

a) montes Galilaeae, quorum pars orientalis
nominantur montes Nephthali (Js 20, 7).

b) montes Samariae (Am 3, 9) seu monte:»
£phraim (Js 17, 15).

c) montes Iuda(Js 11, 21)vel montana ludaeae
(Lc 1, 65).

Montes GaliLaeae extenduntur a merg 'Aijun
ad planitiem magnam (1 Mc 12, 49) £sdrelon.
quae interposita est inter montes Galilaeae et
Samariae. Cacumina praecipua Galilaeae sunt
g. Germaq (m. 1119), non longe ab urbe Safed
quae est urbs sancta hebraeorum, et g. el-Arus
(1073 m.). Notandum praeterea est ras el-Abiad
promontorium album, quod protenditur in
mare et in cuius latere incisae sunt scalae
Tyrioram (Bell. lud. II, 10, 2).

In Galilea autem inferiori sunt g. Turan
(541 m.), mons beatitudinum (cf. Mt 5, 1 et ss. ) ~
qurn Hattin (m. 316) et celeberrimus omnium
Thabor (Jd 4, 6) == g. et-Tor (565 m.), quem
veneranda traditio designat tanquam montem

transfigurationis D. N. I. C. Carmelus g. Mar

Elias et nebi Dahi (m. 515) dictus etiam
" Parvus Hermon **, qui tamen veluti propago
montis Gelboe, ad Samariam saltem ex parte
spectare videtur.

Montes Samariae initium habent a montibus
Gelboe (2 Rg 1, 21) = g. Foqua, quorum al-
tissimus vertex est Sheck Barkan (518 m.), et
perveniunt usque ad Nebi Samuil (m. 895), inter-
positis planitiebus sahelArrabe, merg el-ghara>q^
el-Mahna, el-Lubban etc. Altissimum cacumen
est Baal Asor (2 Rg 13, 23) - tell Asut (m. 1011).
Celeberrimi vero sunt montes Garizim (Dt 27«
12 ; Jo 4, 20) -g.et-Turr (m. 868) et£bal —
g. Eslamije (m. 988) ^ montes scilicet bene-
dictionum et maledictionum ** (cf. Js 8, 33).

Montes tandem luda extenduntur usque ad
fines australes Palaestinae. Cacumen summum
est Sirat el-Bella (m. 1027) inter Hebron et
Halut. Celebres autem sunt mons Olivaram
(Zc 14, 4) seu Oliveti (Mt 21, 1) - g. et-Tur
(m. 818), Herodion (Ant. I. XV, 9, 4) — g. el-
Furkdis (m. 759) et Quarantana (cf. Mt 4, 1
seqq.) ::- g. Qarantal (m. 98). In orientali
autem plaga montium ludaeae extenditur de-
sertum luda, cuius partes praecipuae sunt le-
simon (1 Rg 23, 19) et solitudines Ziph, Maon,
(1 Rg 23, 15, 24), £ngaddi(l Rg 24, 2), et Tecuae
(2 Par 20, 20). Ibi est specus profundissimus
8. Caritonis, qui spelunca OdoUam (2 Rg 23, 13)
a nonnuUis reputatur. Non longe a lerasalem
est vallis Raphaim (2 Rg 5, 18) ~ el-Buqeia.

Regio transiordanica est, a monte Hermon ad
Amon, continuus tractus montanus frequenter
intersectus torrentibus et fluminibus valles ple-
rumque profundissimas occupantibus.

Pars septentrionalis, a monte Hermon ad
larmuk, Gaulanitidem (Ant. G. IV, 5, 3) in el-
Giolan constituit et est regio vulcanica, in qua
tumulorum instar colles eminent. Praecipuus

15

inter hos est tell esh-Sheba altitudinem habens
1294 m. Ad orientem autem Gaulanitidis ex-
tenditur Batanea {Ant. G. XV, 10, 1) :i^ en-
Nuqra^ Trachonitis (Lc 3, 1) __ el-Legia et
Auranitis (Ant, G. XV, 10, 1) =: Hauran, cuius
partem montanam Scriptura (Ps 67, 15) Selmon,
Ptolemeus (V, 15) Asalmanum vocat.

Inter larmuk et w. Hesban extenditur Galaad,
quam regionem labboc torrens in duas partes
dividit (Js 12, 2). Septentrionali hodie nomen
est A^lun; meridionalis pertinet ad regionem
quae el-Belka dicitur. Summi montes sunt G.
Osha (m. 1096) et esh-Shemsani (m. 1052), qui
non longe ab Amman adsurgit.

Ad meridiem Galaad extenditur Moab, in
cuius parte australi, ultra Arnon — seil el-
Mogiby in regione nempe extra fines Palaestinae
proprie dictae, eminent Qarat Shihan (m. 1058)
et in meridie Giafar (m. 1200), Dat Ras (m. 1150)
etc. ; citra Amon vero Eleale (Nm 32, 3) —
ch. el *Al (m. 934) et montes Abarim (Nm 27,
12) quorum summi sunt Nebo (Dt 32, 49) :=
en-Neba (m. 806) ; Phasga (Nm 21, 20) —Sciagha
(m. 698) ; Baal Maon (Nm 32, 38) = Main
(m. 861); Machaerus {Ant. I. XIII, 16, 3) ~ ch.
el-Mukawer (m. 739).

5. ClimA; In Palaestina duae potissimum anni
tempestates distinguuntur, aestas, a mense Maio
ad Octobrem et est periodus serenitatis et sic-
citatis (cf. 1 Rg 12, 17 ; Pro 26, 1), et hiems,
a Novembre adAprilem et est periodus imbrium
et pluviarum. Pluviae autem maioris momenti
et quae magis ad agriculturam conferunt sunt
temporaneae et serotinae (cf. Dt 11, 14 ; Jr 5,
24). Priores habentur mense Octobre ad finem
vergente, alterae mensibus Martio et Aprili. Nix
in montibus fere quotannis cadit, at plerumque
post paucas horas funditur. Quantitas media
aquae pluvialis in anno est lerosolymis 660 mm.
Minor est in Saron et iuxta Tiberiadem.

Prognosticum temporis ipse insinuat Dominus
dicens : ** Facto vespere dicitis: Serenum erit;
rubicundum est enim caelum ; et mane : Hodie
tempestas ; mtilat enim triste caelum ** (Mt 16,
2, 3). Pariter ** nubem orientem ab occasu....
nimbus sequitur " (Lc 12, 54 — cf. 3 Rg. 19, 43,
44) ; austmm vero vel etiam eumm flantia ae-
stum apportant (cf. Lc 12, 55).

Temperies alia est in planitie maritima, alia
in regione montana, alia denique in depressione
lordanis. Media annualis in montana est 17o C.,
ad mare 22o C.,.in planitie lerichuntina 25o C.

Ibi mense lulio calores ascendunt etiam in
umbra ad 50o C. ; ibique messis tritici uno
ante mense fit, quam quae in montana locum
habet. Messis vero hordei, quae in montibus
primis Mai diebus fieri solet, in planitie Hieri-
contina iam Martio ad finem vergente locum
habet. In deserto orientali, veluti in planitie
Mesopotamica (cf. Gn 31, 40) inaequalitas aeris
noctumae et diumae est maxima.

6. FlorA et fauna. Silvae, quae aliquando
frequentiores erant, iam non extant nisi in Ga-
laad, in Gaulanitide, in Galilaea, in monte
Carmelo et certis locis in Saron. Ibi crescunt
praesertim quercus, terebinthus, pistacia, pinus,
cupressus, ceratonia siliqua etc. ; secus cursus
aquarum habentur platanus, populus euphra-
tensis, oleander, laums nobilis ; in deserto au-
tem tamarix mannifera, acacia, r6tama, sizyphus.
Ad arbusta pariter referuntur balsamodendron,
zaqqun, fortasse myrabolanum antiquomm, so-
lanum sodomeum, quod malum Sodomae etiam
vocatur, et anastatica hiericontina, vulgo rosa
lericho appellata.

£x arboribus fructiferis frequentissime oc-
currunt oliva, malogranatus seu malus punicus.
ficus, ficus sycomorus, amygdalus, pmnus, vitis ;
in ora maritima citms aurata, citrus medica.,
palma phoenix, ficus indica etc.

In agris coluntur hordeum et triticum, quae
praesertim in Saron, in planitie Philistinomm,
in Esdrelon et trans lordanem revera fructum
trigesimum, sexagesimum et centesimum prae-
•bent. Seritur etiam sorghum et mais. Inter
legumina excellunt fabae, ceci, lentes, cepae etc.

£x floribus, qui, hieme ad finem vergente.
campos adornant memoratu digni sunt anemon
quem Scriptura vocat lilium convallium (Cn 2,
1), ranunculus, rosa, narcissus, crocus, tulipa,
iris etc.

Animalia domestica frequentiora suut bos
taums, bos bubalus secus lacum el-Hule, equu8,
asinus, camelus dromedarius, ovis laticaudata.
capra hircus, canis, qui tamen est vagabundus.
Bestiae ferae praecipuae sunt canis aureus,
vulpis, lupus, hyaena, sus ferus. Pardus est
rams, rarissimus ursus, extinctus penitus leo.
Frequentes sunt gazella arabica et dorcas, circa
mare Mortuum ibex sinaitica, ubique lepus.
ericius, hystrix, perdix, cotumix,columba,turtur.
ciconia, pelecanus ; aquila, vultur, milvus, ac-
cipiter, falco, passeres etc; locustae, apes sil-
vestres etc.

— 16-

Caput V.

PALAESTINA TEMPORE PATRIARCHARUM ET REGUM

1. DE PRISCIS HABITATORIBUS. — 2. DIVISIO PALAESTINAE INTER 12 TRIBUS ISRAEL.

3. DE CETERIS PALAESTINAE DIVISIONIBUS.

i. De priscis habitatoribus. — Inter antiquis-
siiuos Palaestinae habitatores, quorum memoria
est, notatu digni sunt Raphaim, Zuzim vel
Zonsummim, Emin et Enacim, qui dicuntur
" de stirpe gigantum " et erant proceritate
corporis et fortitudine conspicui.

Enacim sedes habebant circa Hebron (Nm 13,
12) et in civitatibus Gaza, Geth et Azoto (Js 11,
21, 22 ; 14, 12, 15 ; Jd 1, 20 etc), tantaque
potentia et virtute poUebant ut exploratores
terrae promissionis eorum terrore perculsi exi-
stimarent contra tales defensores impossibilem
esse Palaestinae occupationem et ab ea filios
Israel averterent (Nm 13, 23, 29, 34).

Ceteri quos, Chodorlahomor in Astaroth Car-
naim et in Save Cariathaim debellavit (Gn 14, 5),
si excipias Raphaim, quorum coloniae dififusae
videntur non longe a lerusalem (cf. Js 15, 8),
in territorio Philistinorum, praesertim in Geth
(cf. 2 Rg 21, 22), et in regione quae postea fuit
filiorum Ephraim (Js 17, 15), versati sunt in Pa-
laestinatransiordanica, Raphaim in Basan, Zuzim
et Emin in territorio quod, post eorum exter-
minationem, in possessionem venit Ammoni-
tarum et Moabitarum (Dt 2, 10, 20 seqq.).

Palaestina tamen erat et fuit praecipuum Cha-
nanaeorum domicilium, ideoque et ^' terra Cha-
naan " frequenter nuncupata est (Gn 11, 31 etc).

Chananaei autem in varias distinguebantur
familias (Gn 10, 15-18), quarum septem obti-
nuerunt regionem a Sidone usque Gomorrham
et appellati sunt Hethaei, Gergesaei, Amorrhaei,
Chananaei, Pherezaei, Hevaei et lebusaei.

Chananaei, artiori acceptione nuncupati, mo-
rabantur " iuxta mare et circa fluenta lordanis "
(Nm 13, 30) necnon ** in vallibus " (Nm 14, 29).

Amorrhaei cum Hethaeis et lebusaeis habi-
tabant in montanis (Nm 13, 30), ideoque tractus
montuosus Palaestinae meridionalis aliquando
" mons Amorrhaeorum " (Dt 1, 7) vocatur. Sedes
autem peculiares habuerunt in Asason Thamar
" quae est Engaddi " (Gn 14, 7 - cf. 2 Par 20, 2),
prope Sichem (Gn 48, 22), in Hebron (Gn 13, 18),
lerimoth, Lachis, Eglon et lerusalem (Js 10, 5),
imo in planitie ipsa, circa Accaron et loppe
(cf. Jd 1, 36). Praecipua tamen eorum possessio
fuit terra. transiordanica, nempe a torrente
Arnon ad montem Hermon, ubi constituta sunt

duo regna inter se per torrentem labJ^oc di-
visa : regnum meridionale, cuius caput fuit &
sebon (Nm 20, 33), habuitque regem SehoQ, «tre-
gnum aquilonare, cuius urbs regia fuit Asthjirot
(Js 9*, 10), et sub dominatione fiiit Og regis
Basan.

Hethaei, quorum terra originis extendebatur
quidem ^ a fluvio magno Euphrate ad mare ma-
gnum " (cf. Js 1, 4) et ab urbe Hemath usque
ad montem Taurum, in Palaestina versati esse
dicuntur circa Hebron (Gn 25, 9-10 ; Nm 13.
30; Js 11, 3).

Hevaei, diversi ab iis qui planitiem mariti-
mam meridionalem habitaverant et a Philistaeis
expulsi sunt (Dt 2, 23), sedes obtinuerant in
Gabaon (Js 9, 7) et in Sichem (Gn 34, 2), sed,
ut videtur, primarium domicilium habuerunt
" ad radices Hermon in terra Maspha" (Js 11, 3 -
cf. Jd 3, 3 ; 2 Rg 24, 7).

lebusaeorum praecipua sedes erat lebus
" quae altero nomine vocatur lerusalem ** (Jd
19, 10), in iinibus luda et Beniamin posita
(Js 18, 16, 18). .

Gergesaei, quomm sedes accuratius determi-
nari nequit, nonnuUis videntur nomen dedisse
Gergesae, urbi trans Tiberiadis lacum positae
(cf. Lc 8, 26, 37).

Pherezaeos habitasse Bethel (Gn 13, 7) re-
gionemque Sichemis conterminam (Gn 34, 30 ;
Js 17, 18) necnon planitiem ^ in qua sitae sunt
Bethsan cum viculis suis et lezrael mediam
possidens vallem " (cf. Js 17, 14-16) Scriptura
sacra tradit.

Praeter Chananaeos, quos Dominus extir-
pandos et delendos iusserat (Dt 7, 1, 2 ; 20,
17 etc), inter Palaestinae habitatores cum citra
tum ultra lordanem recensentur etiam :

Moabitae et Ammonitae, contra quos populus
Dei prohibitus est arma inferre vel quomo-
documque bellum inire (Dt 2, 9, 19). Versa-
bantur autem vel in meridiem Amon, vel iuxta
Rabbath Ammon urbem Ammonitarum regiam.

Cedmonaei (Gn 15, 19), qui vel a Cedma
Ismaelis filio (Gn 25, 15), vel a regione Qdma
nomen acceperant sita ad orientem maris Mortui.
de qua mentio est in monumentis aegyptiacis.

Agareni, ab Ismaelitis diversi, qui a sedifc is
suis ad orientem Galaad a Ruben primo (1 Pir

■^i^MMaMi

— 17

5, 10) deinde a Ruben, Gad et Manasse deturbati
■ Bunt, profligati et omnibus suis possessionibus
' spoliati (1 Par 5, 19-22).

Horrhaei qui videntur habitasse aliquando in

'. Sephela (cf. Dt 2, 23), habuerunt tamen pri-

' marias sedes in montibus Seir, ubi exterminati

, sunt a filiis Edom (Dt 2, 12, 22).

' Amalecitae, qui habitabant in meridiem

(Nm 13, 30) Palaestinae usque ad fines Aegypti

(1 Rg 27, 8), non secus ac Chananaei, delendi

omnino fuerunt (cf. Dt 25, 19 ; 1 Rg 15, 3)

et a Davide reapse deleti sunt (1 Rg 30, 17 ;

2 Rg 8, 12).

Cinaei, qui vel de gente Madianita erant, vel
cum Madianitis foedere coniuncti (cf. Gn 15,
19; Jd 1, 16; 4, 11).
! Cenezaei (Gn 15, 19), de quorum stirpe fuisse

i- Caleb nonnulli credunt (cf. Js 15, 17).

Philistaei, qui de Caphtor, videlicet, iuxta
plures, de Creta insula oriundi, oram maritimam
australem occupaverunt; deletis pristinis habi-
tatoribus, ibique quinque satrapias vel topar-
chias constituerunt, quae dominatae sunt in
Sephela et in Negeb, et quarum caput fuerunt
Gaza, Ascalon, Geth, Azotus et Accaron (1 Rg
6, 17 ; Js 13, 3 etc).

2. Divisio Palaestinae inter duodegim tri-
Bus IsRAEL. — Transgressi torrentem Amon et
devictis regibus Amorrhaeorum, nempe Sehon
rege Esebon in pugna apud lasam (Nm 21, 21-25)
et Og rege Astaroth in proelio, quod certatum est
prope Edrai (Nm 21, 33), Moyses partitus est re-
gionem transiordanicam inter tribus Ruben, Gad
et dimidiam tribum Manasse, quae, cum peco-
ribus abundarent ac vitam pastoriciam colerent,
regionem iUam uberrimam et ad pascua gre-
gum et armentorum aptissimam sibi postula-
verant.

Itaque filiis Ruben data est pars meridionalis,
quae nempe a torrente Amon usque ad wadi
Hesban^ et a mari Mortuo et extrema parte lor-
danis usque ad desertum syriacum = el-Hamad
extenditur (Nm 32, 34-38; Js 13, 15-23).

Gad obtinuit terram ab Hesebon usque
Mahanaim (Gn 32, 2, 22) et vallem ^ lordanis
usque ad extremam partem qiiaris Cenereth **
(Js 13, 24-28).

Manasse demum data est reliqua terra usque
ad montem Hermon, universus scilicet Basan
usque ad Hauran et septentrionalis pars
Galaad, necnon circulus oppidorum Havoth
lair (Js 13, 29-31).

Tunc, occupata etiam regione cisiordanica,
et debellatis regibus, qui in ea erant, losue
cum Eleazaro accessit ad divisionem terrae et
ad designationem territoriorum, quae in posses-
sionem reliquarum tribuum, earum nempe quae
suam partem nondum acceperant, cedere de-
bebant.

Filii luda obtinuerunt totam regionem me-
ridianam, a lerusalem usque ad terminum au-
stralem Palaestinae (Js 15, 5-12) eiusque urbes

distributae erant in meridie (ib. 20-32), in cam-
pestribus (33-47), in monte (48-60) et in de-
serto (61-62).

Filii Issachar, Zabulon, Aser et Nephthali re-
gionem septentrionalem habuere; nempe Issa-
char obtinuit partem in planitie Esdrelon (Js 19,
17-23) ; Zabulon habuit eam regionem, quae
postea fuit pars potissima Galilaeae inferioris
(ib. 10-16), Aser et Nephthali reliquapi regionem,
ita tamen ut Aser obtinuerit partem quae re-
spicit mare Mediterraneum (Js 19, 24-31) ;
Nephthali vero pars quae est contra lordanem
et lacum Tiberiadis (Js 19, 32-39), addito in-
super, ut creditur, pago commutatorio sito inter
montem Tabor, lacum Tiberiadis et lordanem
undique circumscripto a territorio tribus Za-
bulon.

Filiis Beniamin (Js 18, 12-28), Ephraim (Js 16,
1-9) et Manasse occidentalis (Js 17, 7-11) re-
liqua terra tradita est, regio nempe quae mediam
Palaestinam occupat.

Dan autem possedit tractum qui est in sep-
tentrionali parte terrae Philistinorum ad occi-
dentem luda, Beniamin et Ephraim (Js 19,
40-46). Huic territorio, conspicuo quidem soli
fertilitate sed minimo superficie, accesserunt
postea urbes Hirsemes et Esthaol, iam pridem
adsignatae filiis luda (cf. Js 15, 10, 33 ; 19, 40),
et urbs loppe, quae in territorio Ephraimitico
fortasse erat posita.

Pariter filiis Simeon segregatae sunt in parte
meridiana tribus luda 17 vel 18 urbes cum
villis earum (Js 19, 1-8 ; 1 Par 4, 28-33).

Demum "^ urbes separatae sunt filiis Ephraim
in medio possessionis filiorum Manasse ** (Js 16,
9) et e converso Manasses obtinuit urbem
Doram sitam in territorio Aser, necnon Bethsan,
leblaam, Endor, Thenac et Mageddo cum viculis
suis ex territorio Issachar (Js 17, 11). Aliunde
Dan, angustioribus finibus compressus et artatus
in monte ab Amorrhaeis (Jd 1, 34), ascendit
in extremam Palaestinam aquilonarem ad ra-
dices montis Hermon et pugnans contra Lesem
cepit eam nomenque eius vocavit Dan (Js 19, 47).

Sola ex tribubus Israel tribus Levi non ha-
buit proprium territorium, sed dispersa est
inter omnes tribus (cf. Gn 49, 7), ex quarum
possessionibus adsignatae sunt Levitis urbes 48
ad habitandum et suburbana earum ad alenda
iumenta. Et quia ex filiis Levi, Gerson nempe,
Caath, et Merari, tres ortae erant familiae prin-
cipaliores, secundum has familias distributae
sunt urbes leviticae. Itaque filiis Caath ex stirpe
Aaron, scilicet iis qui sacerdotio fungebantur,
attributae sunt de tribubus luda, Simeon et
Beniamin tredecim civitates, quae ideo vocatae
sunt urbes sacerdotales ; reliquis filiis Caath,
qui non sacerdotio sed minoribus, id est le-
viticis ministeriis addicti erant, datae sunt 10
civitates de tribubus Ephraim, Dan et de
dimidia tribu Manasse occidentalis. Filiis
Gerson adsignatae sunt tredecim civitates de
tribubus Issachar, Aser, Nephthali et Manasse

18 —

trans lordanem. Filiis denique Merari duodecim
urbes datae sunt de tribubus Ruben, Gad et
Zabulon (Js 21, 1-8).

£x hisce civitatibus leviticis autem separatae
sunt sex urbes refugii seu fugitivorum, quarum
tres, Cedes in Galilaea montis Nephthali, Sichem
in monte Ephraim et Hebron in monte luda,
erant citra lordanem ; reliquae vero, Bosor de
tribu Ruben, Ramoth in Galaad de tribu Gad,
et Gaulon in Basan de tribu Manasse, erant in
Palaestina orientali (Js 20, 1-8).

Denique losue filio Nun data est in pos-
sessionem Thamnath Saraa in monte Ephraim
(Js 19, 49-50), ibique habitavit.

3. De ceteris Palaestinae divisionibus. —
Etsi divisio totius Israel in tribus ratione ethno-
graphica diu permansit et a principibus tribuum
(cf. Nm 1, 44 sqq.), lege haereditaria (cf. Nm 36,
2) et tabulis genealogicis (cf. 1 £s 2, 62) sedulo
custodita est, non modo post constitutum re-
gnum, sed etiam tempore exsilii (Tb 1, 9 ; Est
2, 5 ; 1 £s 8, 1), imo temporibus quoque Christi
(Lc 2, 36; Mt 19, 28) et Apostolorum (Rm 11,
l ; Ap 7, 5 etc.) ; ratione topographica sensim
obsolevit, sive quia, regnante David, limites
Palaestinae dilatati sunt, (cf. 2 Rg 8, 3 etc.)
sive praesertim quia, Salomone et Roboamo
regibus, aliae divisiones invaluerunt, quae vel
administrationi rei publicae et solutioni tribu-
torum magis conferrent et satisfacerent, vel
(^onditioni politicae satius responderent.

lamvero Salomon rex ita ordinavit regnuni
suum ut totum in duodecim divideretur re-
giones a totidem praefectis gubernandas, ita ut
singulae singulis mensibus quae necessaria erant
pro aula regia suppeditarent (3 Rg 4, 7-19).
Regionum, in quas tunc divisa est terra, veri-
similiter tales sunt ambitus :

1. Mons* Ephraim.

2. Regio ad occidentem luda et Beniamin,
circa Bethsames.

3. Occidentalis pars tribus luda versus Se-
phelam.

4. Saron a Carmelo ad loppem.

5. Planities Esdrelon usque Betbsan et vici-
nia eius.

6. Galaad orientaiis sive trans sive citra
labboc.

7. Galaad occidentalis, ea scilicet pars quae
valli lordanis propinquior est et imminet.

8. Terra Nephthali.

9. Terra Aser.

10. Territorii Issachar pars septentrionalis.

11. Reliquiae territorii Gad meridionalis una
<'iim terra Ruben.

12. Terra Beniamin.

Tempore autem Roboami factum est schisma
et decem tribus ab eius subiectione recesse
runt, electo sibi rege leroboamo. Hinc divisio
longe maioris momenti invecta est in regnuni
luda et regnum Israel (cf. 3 Rg 12, 1 sqq.).

Regnum Israel, regnum etiam Ephraim vel
Samariae (cf. Os 10, 7) appellatum, cuius ter-
mini frequenter insinuantur verbis " a Bethel
ad Dan " (3 Rg 12, 29; 4 Rg. 10, 29), praeter
mediam et septentrionalem Palaestinam cisior-
danicam, possidebat ultra lordanem terram quae
a Syria Damasci extendebatur usque ad Moaii.
Moab ipse a temporibus David (2 Rg 8, 2)
regibus Israel subiectus vel tributarius erat (cf.
4 Rg 3, 4-7).

Regni Israel urbes regiae fuerunt tempore le-
roboami I, Sichem (3 Rg 12, 25) et Thersa
(3 Rg 14, 17) ; regnante vero Amri, Samaria
(3 Rg 16, 23), quam Achab cuni lezrael com-
mutavit (3 Rg 18, 45).

Regnum meridionale seu luda, cuius caput
fuit lerusalem, possedit praeter territorium luda
et Simeon urbes plurimas in territorio Beniamiu
et Dan, nempe in Beniamin totam plagam me-
ridianam (2 Par 11, 10), in Dan autem saltem
civitates Saraa et Aialon, quae a Roboamo
munitae dicuntur (2 Par 11, 10). E converso
in Sephela et usque ad mare dominati sunt
Philistaei. Praeterea, saltem usque ad loram
regem (cf. 4 Rg 8, 20), possedit etiam Idumaeam
seu montes Seir vel Edom, totam scilicet re-
gionem montanam quae a mari Mortuo exten-
ditur usque ad sinum Aelaniticum et cuius
civitates praecipuae fuerunt Petra seu Sela aut
lechtehel (4 Rg 14, 7), Phunon (Nm 33, 42)
ubi erant metallorum fodinae ; Bosra (Gn 36,
33 ; Is 34, 6 etc), Thophel (Dt 1, 1) et, iuxta
mare, Aelath et Asiongaber (Dt 2, 8), ex quarum
portubus Solomonis classes proficiscebantur iit
in Ophir navigarent (3 Rg 9, 26-28).

Fines inter duo regna, quae in regione orieii-
tali erant fines Moab et Edom, seu, ut videtur
(cf. Am 6, 14), torrens Zared ; in regione occi-
dentali, propter frequentes lites et bella inter
luda et Israel, valde disputati sunt et varii
fuerunt, urbesque finitimae, veluti, Rama.
Maspha, Geba (3 Rg 15, 16-22), imo ipsa Bethel,
lesana et Ephron (2 Par 13, 19 ; 15, 8) quan-
doque ab unius regis in alterius dominiuni
transierunt.

Tandem, corruentibus regnis Israei (an. 722
a. Ch.) et luda (a. 588 a. Ch.), invaluit et ol)-
tinuit nova divisio Palaestinae in ludaeam, Sa-
mariam, Galilaeam et Peraeam eaque perse\p-
ravit etiam temporibus Christi et Aposto-
lorum.

Caput VI.

PALAESTINA NOVI TESTAMENTI

1. PRAENOTANDA QUAEDAM. — 2. TETRARCHIAE ARCHELAI ET lUDAEAE PROCURATORUM ROMANORUM
TERRITORIA. — 3. TETRARCHIA HERODIS ANTIPAE. — 1 TETRARCHIA PHILIPPI. — .=5. DECAPOLIS ETCIVITATES
AUTONOMAE.

1. Primo ineunte saeculo post Christum natum,
Palaestina, nempe regio quae, iuxta Scripturam,
a torrente Aegypti ad introitum Emath, a Dan
usque Bersabeam, a monte Hermon ad torrentem
Amon extenditur, plures provincias,complecte-
batur indole et genio gentium, a quibus cole-
bantur, diversas et varias. Nominantur Idumaea
et Daroma cum qua plerumque coincidere vi-
detur, ludaea, ora maritima ' seu litus maris
ab urbe Raphia ad Dor, Samaria, Galilaea,
Phoenicia meridionalis, Peraea, Ulatha et Panea,
quae Ituraeam australem constituebant, Gaula-
nitis, Batanaea, Trachonitis et Auranitis, in quas
regnum Basan dilapsum est, et Decapolis ; quae
quidem exceptis tamen Decapoli et Phoenice,
etsi paucis ante annis unitatem . politicam con-
stituerent, iam in parvos principatus distributae
erant.

lamvero Herodes M. moriens (an. 4 a. Ch.)
haeredes suos nuncupaverat filios Archelaum,
Herodem Antipam et Philippum, sororemque Sa-
lomen. Huic possessionem tradidit urbium Pha-
saelis et Archelaidis in valle lordanis, Azoti
et lamniae in litore maris ; Archelaum consti-
tuit regem in Idumaeam, ludaeam et Samariam;
Antipae dedit Galilaeam et Peraeam ; Philippo
vero Ituraeam, et Trachonitidem annexasque
provincias. Urbes autem Gaza et Raphia cum
Phoenicia et provincia Syriae proconsulari,
Hippus vero et Gadara cum Decapoli a Romanis
iunctae sunt. Anno vero decimo principatus
sui et sexto p. Ch. n. Archelaus criminatus
tyrannidis et crudelitatis in subditos exsilio
damnatus est, provinciamque ipsius procuratores
romani gubemandam suscepemnt, eamque, bre-
vissimo excepto tempore, ab anno nempe 41 ad
44, quo Agrippa I regnavit in Palaestinam
universam, tenuerunt usque ad annum 70,
quando scilicet post iudaicam insurrectionem
ludaea a Syria proconsulari independens pro-
vincia nuncupata Provincia Syria Palaestina
creata est, et legatis propraetoribus gubemanda
tradita.

Hic igitur agendum est de tetrarchiis filiorum
Herodis ceterisque principatibus, inter quos di-
screta est Palaestina tempore Christi et Apo-
stolorum.

2. Tetrarchiam Archelai constituebant Idu-
maea, ludaea et Samaria.

Idumaea quae in veteri Testamento unum et
idem esse videtur cum montibus Seir, qui a mare
Mortuo ad sinum Aelaniti«;um extenduntur,
in novo Testamento vel latius extenditur vel
potius regionem aliam designat. Videntur enim
tempore exsilii Idumaei pressi et coartati a
Nabataeis occupasse Palaestinam australem ip-
samque Amalecitamm regionem (cf. Ant. I. II,
1, 2) suosque extendisse fines usque Masadam
{Bell. I. II, 22, 2), Hebron (ib. IV, 9, 7), Alu-
lam TT Halul (ib. IV, 9, 6), Bethsuram (Ant.
L XII, 9, 4), Maresam (Bell. I. I, 2, 6), Gazam
(Ant. I. XV, 7, 9), Ascalon (ib. V, 1, 22). Tandem
a lohanne Hyrcano subiecti, ne patriam amit-
terent, circumcisionem, leges et mores ludaeo-
mm suscepemnt (Ant. I. XIII, 9, 1), tantaraque
in rem publicam Hebraeomm auctoritatem adeptl
sunt, ut Antipater Idumaeus a Caesare crearetur
totius ludaeae procurator eiusque filius Herodes
in universam Palaestinam post ipsius mortem
regnaret.

Iudaea igitur, prout hic sumitur, non est pro-
vincia quae complectitur meridionalem partem
Palaestinae cisiordanicae, de qua etiam los.
Flavius (Bell. I. III, 3, 1-5) loquitur, sed regic»
inter Samariam et Idumaeam et cuius urbes in
extremo meridie videntur fuisse Engaddi, Thecoa
Bethletepha, Azotus, lamnia, etc. (cf. Bell. I.
III, 3, 5 ; IV, 9, 5 ; 8, 1 ; 3, 3 ; Ant. I. XII, 7,
4). Ipsius autem fines septentrionales, qui iuxta
Talmud (Neubauer, Geogr. du Talmud, V^S^-
57, 73, 86) comprehendebant Antipatridem,
secundum losephum extendebantur usque ad
Coraeam, Acrabattam et Anuath Borcaeum (cf.
Bell. I. I, 6, 5 ; II, 12, 4 ; III, 3, 5).

ludaea hoc eodem tempore divisa est, te-
stibus Plinio (Hist, N. V, 14, 70) et losepho
(Bell. I. III, 3, 5), in toparchias undecim, quamm
haec sunt nomina : lemsalem ( - Orine), Gophna.
Acrabatta, Thamnata, Lydda, Ammaus, Pella.
seu potius, iuxta losephum, Bethletepha, Idu-
maea, Engaddi, Herodion, lericho.

Samaria, ex nomine urbis regiae regni Israel
appellata, est provincia media inter ludaeam et

— 20

Galilaeam. Extendebatur autem usque ad Gi-
neam, quae dicitur ^*' vicus in confinibus Sa-
mariae et magni campi sita ^ {Ant, L XX, 6, 1).
In Samariam iam saeculo VIII ante Ch. n., pro
Israelitis in captivitatem abstractis, coloni ad-
ducti sunt de urbibus Syriae et Babyloniae lin-
gua, religione et moribus alieni (4 Rg 17, 24 ;
18, 34), ideoque plus miniisve ludaeis hostiles
et exosi (cf. Ecli 50, 28 ; Jo 4, 9) : ex quo factum
est quod, etsi soli natura et ingenio Samaria a
ludaea nihil differet, segregata semper exstitit
a ludaeorum consuetudine et societate.

3. Tetrarchia Herodis Antipae Galilaea et
Peraea constabat. Urbs autem princeps erat
Tiberias ad lacum Genezareth. Galilae^ autem,
quae olim complectebatur territoria Aser, Neph-
thali, Zabulon et partem praecipuam territorii
Issachar, extendebatur a campo magno itsque
ad Libanum (Ant. I. V, 1, 22) ; tempore autem
Christi Domini videtur contraxisse limitem sep-
tentrionalem citra Cedes z=: Kades^ ** castrum,
iuxta losephum, Tyriorum ^, comprehendebat
tamen Giscalam — el-Gish, quae dicitur ** oppi-
dulum Galilaeae ^ {Bell. I. IV, 2, 1). Ad orientem
vero limes erat lordanis et lacus Genezareth, fre-
quenter appellatus etiam ** mare Galilaeae."
(Mt 4, 18 etc). Ad occidentem tandem, versus
Phoenicen, extremae urbes erant Cabul et Baca
(cf. Bell. I. III, 3, 1). Dividebatur autem in
Galilaeam inferiorem et superiorem et utriusque
limes, iuxta Talmud (Neubauer, 1. c, p. 178),
erat Capharanania — Jte/r*-^iian, linea scilicet
recta quae ab urbe Acco proficiscens Ramam
et Saphet attingit.

Peraea, quam evangelistae ** trans lorda-
nem ^ (Mt 4, 15, 25 etc) vocant, iuxta losephum
{Bell. L III, 3, 3) ** in longitudinem a Machae-
runte ad Pellam, in latitudinem vero a Phila-
delphia extendebatur usque ad lordanem. Finis
ergo aquilonaris erat Pella ; occidentalis lor-
danis, meridionalis Moabitis ; orientalis vero
Arabia, Esebonitis (?), Philadelphia et Gerasa **.
Philadelphiam tamen et Gerasam, non ad Pe-
raeam proprie dictam, sed ad Decapolim perti-
tinuisse notum est.

4. Tetrarchia Philippi, quae easdem provin-
cias complectebatur quas in hac plaga HerodesM.
in dominium habuerat, nempe Batanaeam, Tra-
chonitidem, Auranitidem, Gaulanitidem et Pa-
neadem, compendiose quidem non tamen per-
peram a s. Luca describitur, ubi Philippum
dicit ** tetrarcham Trachonitidis et Ituraeae "
(3, 1).

Ituraeam autem, de qua in evangelio sernio
est, non esse Ituraeam septentrionalem, ad
quam pertinebant Libanus, planities Massyas
et Antilibanus cum Hermon, sed meridionalem,
quam constituebant Ulatha =: ard eUHule et
Paneas, et cuius urbs princeps erat Caesarea
Philippi, probabilis est sententia.

Trachonitis vero, etsi nomen est reapse pro-

prium regionis asperae, lapidibus obrutae et
spleluncis abundantis, quae nunc eULegia di-
citur et cuius metropolis, ut inscriptiones osten-
dunt (C J. Gr. n. 4451) erat Phaene -zrz el-
Musmijey apud s. Lucam totam tetrarchiam
denotat, quod quidem est genus scribendi com-
mune ipsi losepho, qui aliquando {Ant. L XVIII,
5, 4) loquitur de ** Philippo.... tetrarcha Tra-
chonitidis ^, etsi aliis locis ad eandem tetrarchiam
referat etiam Batanaeam, Auranitidem {Bell, I.
II, 6, 3), Gaulanitidem et Paneadem {Ant, L
XVII, 8, 1).

Batanaea, inquo nomine habetur vestigium
nominis Basan. Basan tamen totam regionem
designabat quae est inter Hermon et larmuk ;
Batanaea vero solam regionem indicat quae
est inter Trachonitidem et nahr eUAllan et
quae hodie en-Nuqra appellatur.

AuRANiTis fuisse videtur regio quae extende-
batur ad meridiem Trachonitidis et quae vel
totum gehel Hauran, vel saltem ipsius declivia
occidentalia et australia comprehendebat.

Gaulanitis tandem quae ab urbe Gaulon
(Dt 4, 43 ; Js 20; 8) nomen sumpserat, extende-
batur adorientemlacusGenezarethfortasse usque
ad nahr el-Allan, luxta losephum {BelL L IV,
1, 1), distinguebatur in Gaulanitidem inferiorem
et superiorem.

5. Decapolis. Praeter Peraeam et regiones te-
trarchiae Philippi ultra, lordanem extendebatur
territorium sub directo et supremo imperio
Romanorum existens et legati Syriae vigilantiae
concreditum. Tale territorium erat confoederatio
quaedam plurimarum civitatum hellenistarum
— ab initio decem erant — , quae anno 64 a.
Ch. n. a dominio ludaeorum subtractae, sin-
gularibus iuribus Qt certa autonomia instructae
erant. Praeter linguam et culturam etiam in-
stituta civilia et religiosa graecorum susceperant
et ostentabant. Earum nomina sunt :

1. Damascus, quae possessio facta est Roma-
norum ab anno 64 a. Ch. ad 38 p. Ch., quando
in dominium Aretae IV regis Nabataeorum
venit (cf. 2 Cor 11, 32). Caput erat regionis
Damascenes.

2. Hippus =r: qalat eUHosn caput territorii
Hippenes a Pompeo liberata transiit, imperante
Augusto, in dominium Herodis M., quo defiincto,
in foederationem decapolitanam rediit.

3. Scythopolis, unica ex urbibus decapolitanis
citra lordanem sita magno erat praedita terri-
torio eique vici et villae non pauci subicie-
bantur. Urbs erat antiquissima et notissima,
eiusque s. Litterae et antiqua monumenta sub
nomine Bethsan ziz Beisan, frequenter verba
faciunt.

4. Pella ~ Tabaqat Fahil in limite septen-
trionali Peraeae, quae ab Alexandro M. condita
dicebatur, vel saltem fuit ipsius natalis urbis
nomine decorata.

5. Gadara rrz Mukeis, Gadaram losephus
{Bell. L rV, 7, 3) metropolim Peraeae appellat.

— 21

ubi tamen Peraea nomen sensu latissimo stt-
mendum est.

6. Dium non longe a Gerasa.

7. C^rasa ~~ Gerash, appellata aliquando
Antiochia ad Chrysorrhoam.

8. Philadelphia, olim Rabbath Ammon, nunc
^mmafiappellata, etaPtolemaeo II Philadelphio
8UO nomine nuncupata.

9. Raphana vel Raphon (1 Mc 5, 37) zz:
er-Rafe.

10. Ganatha, de qua fortasse et Scriptura
loquitur (Nm 32, 42 etc).

Hisce urbibus, quas Plinius {Hist, N, V, 18,
74) Decapoli adnumerat, Ptolemaeus (Geogr.
V, 14) novem alias addit, Heliopolis, Abila
cognomine Lysaniae, Gonna» (?) Ina... Samulis,
Abida (Abila), Gapitolias (= Bet Ras), Adra
(= Edrei) et Gadora (= es-Salt (?) ) quarura

tamen nonnullae veluti Heliopolis, Abila Ly-
saniae, Gonna et fortasse Ina ad Goelesyriam
certe adscribendae sunt. Damascene autem a
reliquo territorio Decapoleos interposita tetrar-
chia Philippi dividebatur ; pariterque Raphana
per modum coloniae in Batanaea erat.

Instar urbes Decapoleos non paucae civitates
hellenisticae in Palaestina huc, illuc habebantur.
Tales erant urbes quae in dominium Salomes
venerant et illae quae in ora marittima praesidi
Syriae directe subiciebantur, velutiRaphia, Gaza,
Anthedon, Ascalon, Dora etc.

Finitimi autem Palaestinae populi contra
meridiem et contra orientalem plagam erant
Nabataei, quorum regnum iuxta losephum
(Ant, I, I,' 12, 4) ab Euphrate usque ad mare
Rubrum extendebatur ; aquilonem versus vero
Phoenices de quibus iam fuit sermo.

Gaput VII.

lERUSALEM

1. SITUS. — 2. AQUAE. — 3. MURI.
LOCUM OBTINET TEMPLUM.

4. PORTAE ET TURRES. — 5. AEDIFICIA, INTER QUAE PRAEOPUUM

1. lerusalem, aliquando lerosolymae (1 Mc 1,
14 etc.) et in plerisque codicibus Hierusalem vel
Hierosolyma dicta, est illa ** famosa iu*bs ^ (Ta-
citus, Hist, 5, 2) '•*' longe clarissima urbium O-
rientis non ludaeae modo ** (Plinius, Hist, N,
V, 14, 70) quam Hebraei, Ghristiani, Islamitae
sanctam vocant et quae in libris sacris passim
appellatur " civitas Dei ** (Ps 86, 3), " urbs
sanct^s,** (Dn 9, 24), *' Salem ** (Ps (hebr.) 76
3), " Sion ** (Ps. 50, 20) ; temporibus vero Ha
driani *' Aelia ** vel " Golonia Aelia Gapito
Hna **. Fuit primitus urbs vel arx lebusaeo
rum ideoque etiam lebus (Jd 19, 11 etc.) dicta
deinde urbs regia David regumque ludae
centrum politicum et praesertim religiosum non
modo Hebraeorum Palaestinensium, sed eorum
etiam qui in universo orbe erant dispersi.

Sita in medio terrae, in vertice montium,
qui hinc inde descendunt vel ad mare vel ad
vallem lordanis, occupat situm valde inaequa-
]em, septentrionali latere cum regione conter-
mina cohaerentem et tribus reliquis lateribus
per profundas valles a circumiacentibus regio-
nibus distinctum. Vallis orientalis, quae situm
lerusalem a monte Olivarum et a monte Scan-
dali separat, vocatur diversis momentis w, eU
Gioz^ w, sitti Maryam, et w, en-Nahr, vel com-
muniter vallis Gedron ex torrente qui eius pro-
fundum occupat, vel etiam vallis losaphat. Vallis
e contra quae urbem cingit ab occasu solis et
meridie et quae eam disiungit a monte Mali

Gonsilii, w. eUMes in parte superiore, in infe-
riore parte, antequam nempe cum w. en-Nahr
commisceatur, w. er-Rahahi nomen accipit et
illa est quae antiquitus Vallis Ennom (Js 18,
16), unde Gehenna nomen ortum est, vel etiam
convallis filii Ennom (4 Rg 23,10) vel Benennom
(2 Par 28, 3) dicitur. TertiavaUis, quam losephus
(Bell, L V, 4, 1) Tyropaeon sive caseariorum.
vocat nunc equidem parum perspicua, alias satis
profunda, dividit situm, super quem urbs aedifi-
cata est, in duos colles praecipuos, quorum occi-
dentalis eminentior est et latior. Uterque autem
vallibus tenuioribus et transversis dividuntur^
ita ut merito dici possit urbem super quattuor
coUes aedificatam esse. Eorumque nomina ho-
dierna sunt mons Sion et Golgotha in parte
occidentali, Moria et Bezetha in parte orientali,
eisque fere respondent quattuor regiones urbis
ex quattuor gentibus, quae eas nunc habitant.
nomen accipientes, nempe in parte occidentali
Armeniorum et Ghristianorum, in parte vero
orientah ludaeorum et Mahumeti sectatorum.

Inter duos coUes principaliores vero pons
erat, quo fac-ilius de uno in alterum transitus
reddebatur, eiusque vestigia adhuc exstant in
arcu Robinson dicto.

2. Etsi Strabo(XVI, 2,36, 40) lerusalem "intus
aquis abundantem exterius omnino siccam ^'
dicat, fontibus penitus caret, fonsque aquae
subter limen templi ad orientem egredientis, de
quo loquitur Ezechiel (47, 1-12), est imago pro-

2*

22

phetica et symbolum non fons verus. Sunt e
converso putei, qui aquas paulatim percolantes
excipiunt, suntque cisternae et piscinae, et ali-
quando fuerunt aquaeductus, qui vel ex w, 'Ar-
rub, vel ex piscinis Salomonis prope Etam, vel
ex birket Mamilla aquas urbi suppeditabant.
Cistemae praesertim abundant, vixque ulla do-
mus est quae cistema careat; in Templo autem
innumerae, inter quas pleraeque capacissimae,
habebantur. Inter piscinas, praeter Bethesdam
vel Bethsaidam quinque porticus habentem (lo
5, 2) iuxta portam probaticam (2 Es 3, 1, 31)
sitam, et piscinam Siloe (lo 9, 7, 11), quae
erat in infima parte Tyropoeon (Bell. L V, 4,
1) ad ostium illius canalis subterranei sita, qui
a fonte Dominae Mariae, nempe a Gihon de-
ducebatur intra muros antiquae urbis (cf. 2 Par
32, 30 ; Ecli 48, 16) et cognomine piscina regis
(2 £s 2, 14 hebr.) nuncupabatur ; nunc memoria
dignae sunt intra muros piscinae quae vocantur
birket Hammam el-Batraq quae cum Amygdalo
(BelL I. y, 11, 4) comparatur, et birket Israin
prope portam quae ducit ad Gethsemani ; extra
muros vero birket es-Sultan in via quae Bethle-
hem ducit ; birket Mammilla quae cum Serpen-
tium piscina (BeH. J. V,3,2), non verocum piscina
superiori (Is 7, 3 ; 36, 2) comparatur et birket
sitti Maryam prope portam eiusdem nominis.
Pariter extra muros est fons intermittens ^ain
sitti Maryam vel umm ed-Dara^ sub clivo O-
phel in latere occidentali vallis Cedron, per
aquaeductum cum piscina Siloe communicans.
Hunc esse fontem Gihon (3 Rg. 1, 38) vel " su-
periorem fontem aquamm Gihon ** (2 Par 32,
30) nunc fere omnes conveniunt. A Gihon haud
longe erat fons Rogel (cf. 3 Rg 1, 9, 40, 55)
ultra hortus regis (losephus, Ant, I. VIII, 14, 4)
situs, nempe, iuxta communem sententiam, ubi
nunc est bir Eijub,

3, MuRi. — Communiter post Fl, losephum
(Bell, L V, 4, 1 eqq.) triplex mums distingui-
tur, quorum primus Davidi et Salomoni adscri-
bitur, alter Ezechiae et Manassi ; tertium vero
regibus Agrippae I et II.

Post captam arcem lebusaeomm, quae in coUe
orientali insedisse creditur, rex David regiam
suam ex Hebron lemsalem transtulit " aedi-
ficavitque urbem in circuitu a Mello usque ad
gyrum ; loab autem reliqua urbis extmxit **
(1 Par 11, 8) ; Salomon autem collem templi
urbi addidit et firmissimis moenibus instmxit
(cf. 3 Rg 3, 1 ; 9, 15). Murus autem, ut losephi
verbis utar, " a turri cui nomen est Hippico
ad eam quae dicitur Xystus pertinens ; deinde
curiae coniunctus in occiduam templi porticum
desinebat. Parte autem altera ad occidentem
ex eo loco (turri Hippico) ductus, per eum qui
vocatur Bethso descendens in Essenorum por-
tam: deinde supra fontem Siloam in meridiem
flexus, atque inde rursus in orientem versus
qua stagnum Salomonis est, et usque ad locum
pertinens, quem Ophlam vocant, cum orientali

porticu templi coniungitur ** (Bell, I, V, 4, 2,
edit. E. Cardwell, Oxonii 1837).

Murus alter, quem " forinsecus ** Ezechias
extmxit (2 Par 32, 5) et cuius reliquiae prae-
sertim in meridie et ad orientem s. Sepulcri ex-
tant, ^ a porta quidem habebat initium quam
Genath appellabant — haec autem fuerat muri
prioris — septentrionalem vero tantummodo
tractum ambiens, usque ad Antoniam ascende-
bat " (Bell, L 1. c).

Demum tertius murus, ille est cuius direetio-
nem moenia hodierna sequuntur a porta lop—
pensi usque ad portam Dominae Mariae in
aquilonarem partem urbis. Huic "• tertio muro
turris Hippicos principiumdabat,undead Boreae
tractum pertinens ; deiade ad Psephinam turrim
veniens, oontra munimentum Helenae, quae
Adiabenomm regina fuerat, Izatae regis mater,
et per speluncas regias in longum ductus, a
turri quidem in angulo posita flectebatur contra
Fullonis quod dicitur monumentum, cum vetere
autem ambitu iunctus in Cedron vallem, quae
sic dicitur, desinebat ** (Bell, I, 1. c).

4. PoRTAE ET TURRES. — Scriptura sacra prae-
sertim 2 Es 3, 1-31 ; 12, 31-39, varios circa
moenia labores commemorans frequenter loqui-
tur de,portis et turribus, quae ad transitum et
munimen constmctae erant. Haec sunt nomina
portamm :

a) Porta gregis in latere septentrionali templi
non longe a piscina Bethesda (cf. Jo 5, 2 gr.)^

b) Porta piscium (2 Par, 33, 14) ad occi-
dentem turris Hananeel.

c) Porta vetus.

d) Porta Beniamin (Jr 37, 12) vel porta
Ephraim recentior (2 Es 8, 16; 12, 38). Fuit porta
Ephraim etiam in primo ambitu murorum ideo
dicta prior (Zc 14, 10), quadringentis cubitibus a

e) porta anguli (4 Rg 14, 13), nempe a
porta quae aperiebatur in angulo quem murus
antiquus cum moenibus templi formabat (cf
Jr 31, 38 ; Zc 14, 10).

f) Porta Gennath seu porta hortomm de
qua loseph Fl., ubi de altero muro loquitur.
Nomen autem opportune comparatur ctun iis
quae evangelia narrant de sepulcro D. N. I.
Ch. (cf. Jo 19, 41 ; 20, 15).

g) Porta vallis (2 Par 26, 9) in latere occi-
dentali.

h) Porta sterquilini a priore. distans mille
cubitos (2 Es 3, 13). Eam losephus (Bell, I.
V, 4, 2) portam Esseniomm vocat et dicit in
ea esse urbis parte ubi est Bethso seu domus
stercoris. leremia loquitur etiam de porta fictili
quae ducebat ad vallem filii Ennom (19, 2).

i) Porta fontis in extremo meridie versus
solis ortum.

j) Porta inter duos muros quae ducebat ad
hortum regis et ad viam deserti (4 Rg 25, 4 ;
Jr 39, 4 ; 52, 7).

l) Porta aquamm, qua probabilius descensus
erat ad Gihon ad auriendam aquam.

23 —

m) Porta equorum sita in angulo austro-
orientali areae templi (Jr 31, 40), per quam erat
accessum ad domum regis (2 Par 23, 15).
n) Porta orientalis et

o) porta iudicialis accessum dautes ex muro
exteriori ad aream templi.

A losepho commemoratur praeterea "■ quae
contra monumentum Helenae porta est ** {BelL
I. V, 2, 2) pertinens, ut videtur, ad tertium
miirum.

Turres autem quae recoluntur sunt:

a) Turris centum cubitorum (2 Es 3, 1) vel
Emath (ib. 12, 38) et

b) turris Hananeel (Jr 31, 38 ; Zc 14, 10).
Utraque erat in septentrionali plagd areae
templi ad angulum occidentalem*

c) Turris fumorum prope portam vallis (2
Es 3, 11).

6) ** Turris quae eminet de domo regis ex-
celsa ** (2 Es 3, 25-27) et quae erat in muro
OpheL

7) Turris in Siloe quae cadens occidit de-
cem et octo homines (Lc 13, 4). Praeterea le-
gitur Ozias rex ^ turres... super portam anguli
et super portam yallis et reliquas in eodem
muri latere ** aedificasse (2 Par 26, 9, 15) ;
Ezechias ^ turres desuper omnem murum
qui fuerat dissipatus ** (2 Par 32, 5) extru-
xisse : pariter luda Machabaeus aedificavisse **ci-
vitatem David muro magno et firmo et turri-
bus firmis " (1 Mc 1, 35) et ** montem Sion
et per circuitum muros altos et turres firmas **
(1 Mc 4, 60) etc;

Item losephus {BelL L V, 4, 3 et passim)
narrat in tertio muro exstitisse nonaginta turres,
inter quas turrem mulierum haud longe a porta
septentrionali, turrem Stratonis in arce Antonia;
Psephinum in angulo inter septentrionem et
occasum . et tres turres in aula regia Hippico,
Mariamne et Phasaeli dicatas.

5. Aedificia. — Arcem lebusaeorum ideoque
Sion et civitatem David (2 Rg 5, 7) fuisse in coUe
orientali conveniunt fere omnes recentiores, et
hoc bene congruit cum iis quae Scriptura sacra
refert de Sion (Ps 47^ 1-3; Is 24, 23; 1 Mc4,
36, 37 etc), de civitate DaviH (3 Rg 8, 1) et
de domo David (2 Rg 24, 18, 19 ; cf. 2 Es
12, 31-40), de Gihon (2 Par 32, 30) etc, necnon
cum iis quae archaeologia et topographia sacra
nos docent. Idcirco in eodem colle fuisse se-
pulcra David et regum luda (3 Rg 2, 10; 11,
27, 43 ; 14, 31 etc.) domum fortium (2 Es 3,
16) et armamentarium domus saltus (Is 22,
8) pariter credendum est. Praeterea Salomonem
regiam suam ibidem aedificasse et domum saltus
libani cedrinam (3 Rg 7, 1-6) et domum .filiae
Pharaonis (2 Par 8, 11) omnes concedunt. Ae-
dificium tamen praecipuum collis orientalis
eiusque principalissimum decor fuit templum
Domini.

Ad illud extruendum David paraverat locum,
aream videlicet Oman lebusaei (2 Rg. 24, 18-

25), Salomon autem illum accomodavit. Et pri-
mo quidem muro validissimo magnis lapidibus
instmcto, in quo paterent tngressus et aditus
ad locum sanctum, undequaque circumdedit ;
deinde depressit partes quae supereminebant
etecontra adaequavit substructionibus adhibitis,
partes quae, ob naturam collis praecipitis et
declivis, defecerant. Sic omnibus complanatis
et facta area idonea ad opus perficiendum ma-
nus admovit. Templi archetypus erat tabema'
culum foederis, quod atrio instmctum et sancto
et sanctissimo constans (Ex 26, 1 sqq.) aperie-
batur versus solis ortum. Pariter templum ad
orientem spectans habuit aedem sacram longam
60 cubita, latam 20 et altam 30, desuper con-
tectam non sagis de pilis capramm aut pellibus
arietum et ianthinis, sed tabulis cedrinis, quibus
obtegebantur etiam parietes. In duas partes
erat divisum. Pars anterior, quae sanctum dice-
batur et quae erat longa 40 cubita, servabat
candelabrum septemplicem, altare thymiamatum
et mensa panum propositionum. Pars posterior,
20 cubita longa, lata et alta, sanctissimum di-
cebatiu: et servabat arcam foederis desuper
propitiatorio contectam. Sanctum sanctomm
separabatur a sancto pariete cedrino, in quo
erat ostium velo (cf. Mt 27, 51 ; Heb 9, 3)
clausum ex hyacintho et purpura, cocco et
bysso opere mirabili contexto et figuris che-
rubim ornato. Sancto autem introitus patebat
per fores valvatas abiegnas laminis aureis ob-
ductas. Cetemm aureis laminis omnis paries
in sacra aede obtegebatur. Ante sanctuarium
erat etiam porticus, qui per totam frontem ae-
difici patebat, latus proinde 20 cubita, pro*
fundus 10 cubita et altus 120 cubita. Summitas
eius pinnaculum templi dicebatur. Ante porti-
cum autem, hinc inde, duae erigebantur colum-
nae aeneae cum capitellis pariter aeneis, lakin
et Booz appellatae, ex ceteris vero lateribus
scilicet meridionali, occidentaU et aquilonari
sacrae aedis apposita erant cubicula triplici or-
dine disposita ad vasa templi adservanda.

Pro uno atrio, quod in tabernaculo habebatur,
in templo Salomonis duo atria erant adiacentia
unum altero inferius. Atrium vel vestibolum
interius (Jr 36, 10) dicebatur etiam atrium
sacerdotum (2 Par 4, 9), et in eo erat altare
holocaustomm cum mare aenaeo et mensis et
cetera quae ad sacrificia erant necessaria. Atrium
exterius, etiam atrium magnum dictum, atrium
interius et templum ambiebat et in eo aditus
erant ad cubicula quae ad custodiam templi, ad
coetus convocandos, ad annonam, pecunias, the-
sauros servandos adhibebantur, et ideo gazo-
phylacia appellata sunt (4 Rg 12, 9 etc).

In templo Herodis describendo, losephus
{BelL L V, 5, 2) loquitur etiam de duplici por-
ticu, quam ^' columnae sustinebant quinis et
vicenis cubitis altae, de singulis saxis marmore
candido, et laquearia cedrina protegebant ''.
Hamm porticuum orientalis existimatur porticus
Salomonis, de qua libri N. T. quandoque lo-

— 24^

qniuitiir (Jo 10, 13 ; Ac 3, 11 ; 5, 12) ; poiti-
cos vero meridioiiaUs, uH erant colmiiiuBiim
series qnattoor, porticiis regia tcI Herodis nmi-
cnpabatnr. Hae porticns atrinm omabant gen-
tilinm, qnod HotNlee ceteris atriis addiderat,
et omnibns patebat etiam, nt ex Evangelio
patet, mercatoribns et nnmnlariis (Jo 2, 14 etc.).

Praeter templnm in lemsalem praesertim
N. T. alia plnra aedificia commemoranda snnt
et primo :

Arx Sjrromm qnae altissimam coUis tempU
partem occnpabat et qnae ab Asmoneis occn-
pata ac mnnita postea vero ab Herode magni-
ficentissime exstmcta in honorem M. Antonii
Antonia appellata est. Hanc fuisse praetorium
Pilati (Mt 27, 27 ctc), qno D. N. I. C. ad-
dnctus fnit et unde initinm habnit via illa do-
lorosa, quae ad Calvariam ducit, probabilis est
sententia.

Arx Herodiomm, quam Herodes magnus de-
coravit et mnnivit tribus turribus nomine vo-
ratis nxoris Mariamne et amiroram Hippioi et

f

Phasaelik Tnrris antem Phasaelis commnniter
Tnrris David etiam appeUatnr.

Aedes AsmoneOTnm, qnae imminebat xysto
contra snperiorem partem nrbis {Bell. f, II,
16, 3), et qnae fortasse domns Init Herodis
Antipae, ad qnam remissns est Dominns lesu^i
(cL Lc 23, 7).

In foro snperiore antem venentnrCaenaculuni
nbi institnta est Encharistia et Apostoli Spi-
ritum Sanctnm snscepemnt, et hand longe osten-
duntnr domns snmmomm sacerdotnm Caiphas
et Annae.

In eodem colle occidentali sed septentrionem
versns est Golgotha et hand procnl sepulcram
Domini Nostri.

Extra vero muros, ad orientem, Gethsemani et
sepnlcram B. M. V., ad meridiem in w. er-
Rebabi Haceldama ; ad septentrionem snb mon-
te Bezetha hipidicinae {magharet el-Qutun)
et paulo longins sepulcra regum, vel potius
monnmentum Helenae reginae Adiabenoram.
09tendnntur.

Caput VIII.

IMPERII ROMANI PARS AUSTRO-ORIENTALIS

1. STATUS IMPERII ROMAM TEMPORE AUGUSTI. — 2. PROVINCIAE IMPERII IN ASIA, IN AFRICA ET I\
KCROPA ORIENTALI. — }. ITINERA S. PAUU APOSTOLI.

1. Debellato M. Antonio praelio Actiaco, tra-
clito summo pontificatu socio triumvirali M. Ae-
milio Lepido, semel atque iteram ob terrae ma-
rique pacem partam clauso lani Quirini templo,
rebus ubique prospere gestis, Octavianus Au-
gustus summa imperii potitus est totusque fiiit
in re publica ordinanda, non solum Romae ant
in Italia quam in XII regiones distribuit, sed
in universo quoque imperio. Tunc temporis
dominium Romanorum extendebatur ab £u-
phrate ad Oceanum, a finibus Aethiopiae et ab
Africa usque ad Danuvium et Rhenum, totumque
constabat vel provinciis vel regnis tributaiiis
et sociis, aut confoederatis.

Itaque Augustus, ut facilius conservaret quod
acquisitum erat et securius tueretur quod pe-
riclitabatur, an. 27 a. Ch. distinxit provincias
in senatorias seu pacificatas et imperiales. Se-
natui adiudicavit quae id unum indigerent ut
recte administrarentur ; sibi vero retinuit quae
utpote in finibus imperii sitae contra finitimas
gentes barbaras et beUicosas defendendae erant.
Senatoriales provinciae traditae erant guber-
nandae proconsulis ideo ct proconsulares dictae
Aunt; imperiales vero per legatos Augusti pro
praetore imperator ipse guberaandas suscepit.

Senatoriae autem factae sunt :

Africa cum Numidia, Asia, EHlas et Epiram.
Dalmatia seu Illyricum, Macedonia, Sicilia,
Creta et Cyrenaica, Bithynia et Pontus, Sar-
dinia, Baetica.

£ contra imperialibus provinciis adscripsit :

Tarraconensis, Lusitania, Gallia tota, nempe
Narbonensis, Aquitania, Lugdunensis et Belgica.
Coelesyria, Cilicia et Cyprus, Aegyptus.

Non mnlto post antem, an. 22 a. Ch., pro
provinciis Cypro et Narbonensi, qnas tradidit
Senatui, sibi adiudicavit Dalmatiam itemque
omnes provincias, quae de novo instituendae
forent.

2. Hla itaque pars Imperii Romani, quae ad nos
maxime pertinet, et' in qua primitus christiana
religio diffiisa est, complectebatur :

A. In Asia
a) Coelesyria seu Syria provincia quae con-
stituta est anno 63 a. Ch. In ea, plus minusve li-
bera aut independentia, confoederata et socia
Romanoram, erant, praeter regnum ludaeae
quod, mortuo Herode Magno, scissum est in
tetrarchias Achelai, Antipae et Philippi, regnum
Commagenes, quod tandem, Tiberio imperatore,
anno nempe 17 p. Ch., constitutum est in pro-
vinciam, et principatus Aretusae et £mesae.

— 25 —

Chalcidis ad Libanum, Abilae et Damasci, qui
aliquando fuit caput Arabiae seu Nabataeorum
regni (cf. 2 Cor 11, 32).

b) Provincia Asiae (Ac 2, 9), cuius metro-
polis fuit Ephesus, creata est, non anno 133 a.
Ch., quando Attalus III rex Pergami sibi nun-
cupaTit haeredem populum romanum, sed anno
129 a M. AquUio (Strabo, XIV, p. 646). Rege-
batur per virum consularem et complectebatur
Troadem, Misiam usque ad Olympum montem,
Lydiam, Cariam, et annis 82 e 62 illam etiam
partem Phrygiae, quam occupant Cibyra, A-
pamea et Synnada. In provincia Asiae erant
illae septem Ecclesiae de quibus sermo est in
Apocalypsi (1, 4), nempe Ephesus, Smyrna,
Pergamus, Thyatira, Sardes, Philadelphia et
Laodicea.

c) Bithynia (Ac 16, 7 ; 1 Pt 1, 1), quae ex-
tendebatur a Ryndaco flmnine usque ad ostia
Sangarii et quae facta est provincia post mortem
Nicomedis III regis, anno nempe 74 a. Ch. —
Anno autem 65, post debellatum a Pompeo Mi-
tridatem regem Ponti, aucta est Ponto occiden-
tali, regione scilicet littoranea ab Eraclea ad
Halys flumen ; ideoque provincia nomen habuit
Bithynia et Pontus.

d) Galatia, quae creata est provincia impe-
rialis anno 25 a. Ch., anno nempe emortuali
regis Amyntas, in tres partes dividebatur iuxta
tres familias Galatarum, quae eam incoluerant,
Tectosagorum scilicet, Tolictobogorum et Troc-
morum, quorum urbes capitales fuerunt Ancyra,
Tavium et Pessinus. Ad Galatiam spectaverunt
etiam, saltem initio suae constitutionis in pro-
vinciam, Paphlagonia, Pisidia, Phrygia orien-
talis, Lycaonia et Isauria.

e^Cappadocia, cuius caput fuit Mazaca,po8tea
dicta Caesarea ad monte Angeum, et quae ex-
tendebatur a finibus Galatiae ad Euphratem, a
Ponto et Armenia minore ad Amanum montem
et Commagenem, constituta est in provinciam
anno 17 p. Ch., mortuo Archelao rege (Tacitus,
Annal. II, 42).

f) Cilicia dividebatur per Lamum fluvium
in Ciliciam Asperam seu Trachaeam et Ciliciam
Planam seu Campestrem. Campestris, quae et
orientalis erat et alluebatur Cydno, Pyramo et
Saro fluminibus, claudebatur Tauro et Amano,
ultra quos montes per portas Cilicias haud
ionge a Tyana, et per portas Amanidas ad
campum Issicum accedebatur hinc ad Ly-
caoniam inde ad Syriam. Haec Ciliciae pars
constituta est in romanam provinciam anno 81 a.
Ch. eique addita est Cyprus insula, quae tamen
anno 22 Senatui est tradita habuitque guber-
natorem proconsulem (cf. Ac 13, 7). Cilicia ha-
buit sex urbes liberas vel autonomas, Tarsum
ad Cydnum, Mopsuestiam et Anazarbum ad
Pyramum, Mallum, Corycum non longe a fau-
cibus Calycadni, Seleuciam caput Tracheotidis
et Aegeam. Cypri urbes praecipuae fuerunt
Salamis et Paphos quae domicilium erat pro-
consulis (Ac 13, 7).

g) Lycia, quae tamen una cum Pamphylia
creata est provincia romana nonnisi a Claudio
Imp., anno 43 p. Ch. (cf. Svetonius, Claudius,
XXV). Urbes Liciae, quarum memoria est in
sacris libris, sunt Myra (Ac 27, 5), Patara (Ac
21, 1-3) et PhaseUs (1 Mc 15, 23).

Pontus autem, qui, post debellatum anno 65
a. Ch. per Gn. Pompeum Mitridatem regem,
diminutus fuerat regione occidentali Bithyniae
adsignata, regione posita inter Halym et Irim,
quae data est regi Galatiae, et regione orientali
quae transiit in potestatem Archelai regis Cap-
padociae, constitutus est in novum regnum,
quod ex nomine regis Polemonis Pontus Pole-
lemoniacus appellatum est et permansit usque
ad 63 p. Ch., quo anno factum est provincia
romana.

Armenia Minor autem tradita est ab Augusto
regno Cappadociae eiusque sortem secuta est.

Armenia autem Maior formam regni non
amisit nisi Traiano imperante, a quo (an. 114
p. Ch.) constituta est in provinciam romanam.

B. In Africa.

a) Aegyptus constituta est post mortem An-
tonii et Cleopatrae (an. 30 a. Ch.) in provin-
ciam romanam, eamque Imperator sibi vindi-
cavit in proprium, et per praefectum Augustalem
usque ad Diocletiani tempus gubemavit.

b) Cyrenaica vel Pentapolis Lybiae sic nun-
cupata ex quinque civitatibus, Cyrene (1 Mc
15, 23 etc), Barca, Teucheira, Hesperide seu
Berenice et Apollonia, facta est provincia an. 75
a. Ch. circiter habuitque nomen, postquam, circa
annum 67, addita est ei insula Creta, Creta
et Cyrene.

c) Africa provincia, instituta a. 146 a. Ch.
con^plectebatur territorium, ^ oppida et fines
Carthaginensium ^ (Sallustius, lug, 19), Zeugi-
tanam scilicet et Byzacium seu regionem lito-
raneam, quae a Tabraca vel a flumine Tosca
extenditur usque Thaenas ; anno autem 46 post
Tapsense proeiium etiam Numidia formam
provinciae suscepit et appellata est Africa Nova
(Plinius, V, 4, 3). Mauritania vero nonnisi anno
42 p. Ch. constituta est in provinciam roma-
nam, imo in duas provincias, nempe Maurita-
niam Caesariensem et Mauritaniam Tingitanam.
Harum caput fuerunt Caesaraea et Tingis,
Numidiae vero Cirta, Africae autem Utica.

C. In Europa autem orientali

praeter Siciliam, quae fuit " prima provin-
cia ** constituta anno 241 a. Ch., et Sardiniam
et Corsicam, quae paulo post (a. 238) ereptae
a Carthaginiensium dominio provincialem gu-
bernationem susceperunt, inter antiquiores pro-
vincias Europae recoluntur :

a) Macedonia, quae creata est provincia anno
148 a. Ch. et latius patuit quam regnum mace-
donicum. Extendebatur enim a Nesto flumine
vel a Rhodope monte usque ad Adriacum mare
et a Drilo flumine et Scardo monte uscfue ad
mare Thracicum atque intersecabatur ac quo-

26

dammodo dividebatur via Egnatia, quae a fini-
bu8 Thraciae usque ad Dyrrhachium currebat.
Urbes M acedoniae, quae libris sacris recoluntur,
sunt :

Thessalonica, metropolis totius Macedoniae
ad sinum Thermicum.

Neapolis = Kavalla quo S. Paulus appulit
(Ac 16, 11 ; 20, 6).

Philippi, ubi ab Augusto constituta est co-
lonia veteranorum, et a divo Paulo primitus
in Europa praedicatum est evangelium (Ac 16,
12-40).

Amphipolis, ad fauces Strymonis fluminis,
et in via Egnatia (Ac 17, 1). ApoUonia (Ac
17, 1 sqq.) ad lacum Bolbe ab Amphipoli "• u-
nius diei itinere ** (Livius, XLV, 28) distans,
vel iuxta Antonini Itinerarium (ed. cit., p. 520)
XXX m. p.

Beroea (Ac 17, 10-15) = Verria, apposita
ad montem Bermium et LI m. p. a Thessalo-
nica distans.

b) Achaia, qua comprehendebatur reliqua
pars Graeciae, regio nempe, quae extenditur in
meridianam plagam Macedoniae et Epiri, com-
plectebatur scilicet Peloponnesum Thessaliam,
Acharnaniam et Aetoliam, constituta est in
provinciam autonomam anno 27 a. Ch., nam an-
tea proconsuli Macedoniae erat subiecta, eique
aggregata est pars Epiri (Strabo, p. 380) saltem
usque Nicopolim (cf. Tacitus, Annalis, II, 53),
necnon insulae quae Graeciae adiacent. Proconsul
qui provinciam regebat Corinthi morabatur (cf.
Ac 18, 12). Urbes Achaiae, de quibus memoria
est in libris sacris, sunt

Athenae metropolis celeberrima Atticae in
cuius Areopago Paulus sermonem habuit (Ac
17, 19 seqq.).

Corintl)U8 bimaris, ut Ovidius (Metamorph.
5, 407) appellat, florentem habuit ecclesiam
(Ac 18, 1-18) ibique longo tempore commo-
ratus est Apostolus.

Cenchrae portus Corinthi ad sinum Saroni-
cum habuit suam ecclesiam a S. Paulo funda-
tam (Rm 16, 1).

Sicyon recensetur (1 Mc 15, 23) inter urbes
quibus Romani scripserunt ne ludaeis mala
inferrent.

Sparta, caput reipublicaein Peloponneso, ami-
citiam habuit cum ludaeis tempore Machabaeo-
rum (cfr. 1 Mc 12, 6 seqq. ; 15, 17-23 etc).

c) Illyrium vel lUyricum (Rm 15, 19) am-
plectebatur regiones omnes quae erant in sep-
tentrionalem plagam Macedoniae, usque Danu-
vium. Primitus (an. 167 a. Ch.) aggregatum
Macedoniae, anno 27 a. Ch. in provinciam
autonomam constitutum est una cum Dalmatia
(2 Tm 4, 10). Adiudicata est postea (an. 9 a.
Ch.) IUyrico etiam Pannonia cum Norico quae
regiones tamen non multo post in provincias

autonomas pariter constitutae sunt. IUyrici vel
potius Dalmatiae urbs capitalis fuit Salona.

d) Provinciae autem Thracia et Moesia for-
mam autonomam susceperunt anni^ insequen-
tibus, Thracia regnante Claudio anno 46 et
Moesia anno 89 sub Domitiano, quando divisa
est in duas provincias, superiorem et inferiorem.

3. Itinera s. Pauli apostoli. — Primum
iter (Ac 13, 4 ; 14, 26) circa annum 45 inceptum
est Antiochiae, unde venit Seleuciam indeque
navigavit Cyprum praedicavitque Salaminae et
perambulavit universam regionem usque Pa-
phum. A Papho navigavit Pergen Pamphyliat^
et inde venit Antiochiam Pisidiae. Tunc pro-
fectus est Iconium, Listram et Derben ; rele-
gensque iter venit Iconium, Antiochiam, Pergen
et Attaliam indeque remeavit Antiochiam Syriae.

Secundum iter (Ac 15, 41; 18, 22) incep'
tum post Pauli reditum de concilio Aposto-
lorum (Ac 14, 27 sqq. ; Gal 2, 1, 2), nempe
circa annum 51.

Antiochia profectus peragravit Syriam et Ci-
liciam, unde per portas Ciliciae Derben venit,
transgressus est Lystram, Iconium, intravit in
Phrygiam, in Galaticam regionem, in Mysiam
et in Troadem, unde, habita visione, per Sa-
mothraciam insulam navigavit in Macedoniam
appellens Neapolim.et transgressus Philippos,
Amphipolim, Apolloniam, Thessalonicam, Be-
roeam per mare adsecutus est Athenas. Deinde.
anno IX Claudii elapso (cf. Ac 18, 2), venit
Corinthum, unde post longam moram, per
Ephesum, Caesaream Palaestinae et lerusalem
reversus est Antiochiam.

Tertium iter (Ac 18, 23 - 21, 8) aggressus
est circa annum 54. Relicta Antiochia, ex or-
dine perambulavit Galatiam et Phrygiam, unde
pervenit Ephesum ibique per biennium et tres
menses moratus est. Tunc navigavit in Mace-
doniam, venit in Graeciam et fortasse progressu.s
est usque in Illyricum (cf. Rm 15, 19). Post
tres menses reversus est Philippos et per Troa-
dem, Assum, Mitylenem, Chium, Samum, Mi-
letum, Coum, Rhodum et Pataram recto itinere
et navigans ad occidentem Cypri pervenit Ty-
rum, Ptolemaidem et Caesaream, unde lerusalem
pervenit circa Pentecosten anni 58.

Quartum iter (Ac 23, 31 ; 28, 16), iter nempe
captivitatis, duobus temporis momentis per-
fectum est. Anno 58 quando nempe deductus
est de lerusalem in Caesaream per Antipatri-
dem ; deinde anno 62, quo anno venit de Cae-
sarea Romam navigans per Sidonem, Myram.
Gnidum, Salmonem promontorium, Boniportus.
Thalassam, Phoenicen, Caudam insulam, Adriam
(m. Adriaticum) Melitam, Syracusas, Rhegium
et Puteolim, unde per Forum Appii et Tres
Tavemas IJrbem adsecutus est.

T A B U L A

Caput I. — Asia occidentalis . . . . . . . Pag. 3

1. Proemiun]. — 2. — Asiae anterioru orographia et hydrographia. — 3. Armenia. — 4. Meso-
potamia. — 3. Assjria. — 6. Babylonia et Chaldaea. — 7. Media et Persis.

Caput II. — Aegyptus, Sinai et Chanaan ...... „6

1. Limitea et conditio physica. — 2. Diviftiones. — 3. Terra Gessen. — 3. Sinai paenintuia.

— 4. Aethiopia. — 5. Exodus Hebraeorum.

Caput III. — Syria „10

1. Nomen et eiua physica conalitutio. — 2. Orographia. — 3. Hydrographia. — 4. Praecipuae
divisione^. — 5. Hab^tatoree.

Caput rV. — Palaestina physica .,12

I. Limites Palaettinae. — 2. Regionea variae. — 3. Hydrographia : lacus, flumina, fonteit.

— 4. Orographia. — 5. Clima. — 6. Flora et fauna palaestincnsis.

Caput V. — Palaestina tempore Patriarcharum et Regum . „16

1. De priscis habitatoribu«. — 2. Divisio Palaestinae inter 12 tribus Israel. — 3. De ceterict
Palaestinae divisionibus.

* _

Caput VI. — Palaestina novi Testamenti ...... „19

1. Praenotanda quaedam. — 2. Tetrarchiae Archelai et ludaeae procuratonini romanoruni
territoria. — 3. Tetrarchia Herodis Antipae. — 4. Tetrarchia Philippi. — 5. Decapolis
et civitat08 autonomae.

Caput VII. — lerusalem ......... .,21

1. Situs. — 2. Aquae. — 3. Muri. — 4. Portae et turres. — 5. Aedificia, inter quae prae-
cipuum locum obtinet templum.

♦ Caput VIII. — Imperii Romani pars austro-orientalis ... „ 24

1. Status Imperii romani t^mpore Augasti. — 2. Provinciae Imperii in Asia, iu Africa et in
Europa orientali. — 3. Itinera 8. Pauli ApostoH.

*■**"'•••■' • •••

d ^ tfwj«i> • w^ • • • a

A.ORAMATICA - Atlas Geographiae Bibiicae : Editio Minor

OTNIVE reliquiae

Moduhis It 100 000

? Kilomerra

Langitudo 32 OrientaOis 3^ GFeenwich 36

Bergomi-Edidit «Istituto Italiano d'Arti Graliche

Tab. I.

BABYI.O]S^ reKquiae

Modiilus 1-100 000

i 34 I ? " ? KilomBfra

• ^ ' * ^ - ^ ^ ^ z ^^ ^ t J'

U

50

Omnia iura Tindicabuntur

J

• •

yl

# *

to fc f •>

* • •

« « J

• * »

M ■»

• j

j
j
• j j

j j« • *
j . •» • j

• j

j
j <•

* •

•• *

j •'.•

j •

A.6RAMATICA - Atlas Geographiae Biblicae : Editio Minor

Bergbmi-Edidit «Istituto Italiano d'Arti Graflche

lAXi

Tab.ir.

»

3^

35

37

Ib^

U A. N

^ \3

M^

Anpe^

J

v*^

b£u

G :n \j

M

s%

&

'O R

V

r^

'^V

ttt

m.

^32

MCmwus

Mmtraaito

■jn^

Amtialmti

f/vWF^

^

^

m

v^

taJL

'05,

"W

e^-ilruiA.;

li^^T^,

JVa%ote7

X^

\-

mi

M

i <v' .'

*■ - *

■■inV'**^

y

y

* 3je.r

v^ir*^

31

>

»£«.

•>

-„.'-^

jfi .»«■•■„,„.,., ..*"

H

^^i

"C II \\

j 9.91 e t i«f.;^ - tl

o

f

-'^^

^

^

/L

:Hor

'^^

^

?■

^

//;;

X (

:^^

^^l'

■*-'/^

/>'

''ini ,

Y

^

*"-^

\ \

c

1^4

■k tX

^1=

d

S".'-#

%

0)

*if

«

^

co

w^^

}QiFUni'ul

=^

AETHIOPIA

Uad. 1:12 000000

• M

Kilomwtrt

22

3%

"1

ilCatarcbdta

2D

[(jBta-itLdUk

(Gebel ,
BspIu I

24

22

2C

b1

ir

•«2^

^ j > .j

^i^".'"''-

CaAaradtOL

V CoftOJiUAXL'

1£

^ -j ^ ^

iiila»

^*:_

^

*osUiium 'pr.

Yi Co«aracta.|
"^ xaoraiAdLj

4^

&

^CioP*

t

I

« • •

p « •

.• •

>*

|l * •• IV • •

J

' • •

• • • ^^ • - - ^ j^ •

• rf ••<<.4V <<<« • Ow -

•• - ^* -. -ii-"'-'''--

• -•- * • •" • * --- -t,- • ---

A.GRAMATICA - Atlas Geographiae Biblicae : Editio Minor

Bergtomi-Edidit ,,Istituto Italiano d'Arti Grafiche "

Tab.ll

Oitmia iura vindirabuntui

V

w

• C

t. •-

ti» w C

::

•

:•

• • • I

• •

w

• •
>• • •

• •_ • • tf a

; ••* ••-••-••

Hprfonii-F.diilll ,1

Tab.IV.

Oninia iiira ^-indirabuiiiiii

.• •

-••

• •

t «

• ••.••• • ^"j • • "•

•••••:•• • • !-

• ••••••• •-*

• • • "• • • • •* •

• • ••••<* •!«•* <» ^

• • • •• **■».»***

• ••• • • •* . :••* •••- '

u •

A.OftAMATICA ' AilaMSaognphiae Biblicse ; Edi

Bei^oiui-Edidit „TBliUiUiItaliaiio d'Aiti Graffche"

!

**fc ••*•••»•

• •* » • • •• » *♦

•

• •".••••^♦••••^ • • * \
• ••••••••• »• ».•• *

• -•••*♦•••;.••*• *••••/

• «• •• «*«* kf»*»» « •*

• •

• •
• •

• >i • w

• • J >< •

A.GRAMATICA - Atlaa Geogrephiae Biblicae : Editto Minor

H^ o

p

• •

•* fcfcw»'^'-

V- k.

C ^- V ^

Bergbmi-Edidit ,IsUtuta Italiano d'Aiti Graftche

a:

Jt

• • •

• •.

• • « • ■

• •

• • • «

• • • • ••

••• • ••••

• •

• * *.

•• I. «
•::

4

t

«

» • 4

*•»

•

•

•

•

• .

•

^

«

1«

•

•

•

• ^

•

«

<«

a

•

•
•

: -:

•

.• <«

4

•4

•

•

•

<« •

-•

a

^

• •

•

•

<*
*•

rf

^

•

• •

•

•

j

•

•

• •

• <*

«

•

^

:-

•4 <«

A.ORAMATICA - Alla* GHqnphiM Bibliu

{lei^^mi-Edidit .IsUtulA Ilalia

Tab.VIL

V • •

• •

• •

« «

♦ •^

• • -• •••

• •

• •

• »

••'.

• • • • *

• • • • • • •

• ••"••••

• « • .• • • •

• • • • • • «

« •

• •

••

w:".' "i '<) i

• • ••«w^ * ^
••• * ^ *"•
,«,•• •--" -

• • •«•MWrf ''*■*"

• • <•

------ ••

-"- - -- - ••-

- • - •• — <« «

A.GRAMATtCA - AtlM GMgmphiae Biblicae : EdHio Minor

IMPERH ROMAJ^fl

pars

ALLstro OTientalis

Hodiihis 1 ' 12000000

O iOO «W «M M» »PPl/^

Paiili i^ostolL itiitepa

H

IV

is

30

XiaiigituAo ttrimntwDiM

Ber^omi-Edidit «IsUtulo Italiano d'Arti Graflche "

Tab.vm.

]j^ 25 Oreenwcicli.

Omnia iura vindicabuntur

/^

• • • •.

.•

* • •

• •

••••.•• •
• • • •/ • • •

• • •«*•••

• ••^•m* •.•.•**• » • **-

-•• ♦ •-•• ••♦• \»h • ••♦ • /

••••••••••••• !•/• ••• 4 • s •*♦ ^* * /